Inwestycje i lepsza łączność regionalna, jak również lepsze połączenia z Europą, mogą być kołem zamachowym dla rozwijających się gospodarek Azji Centralnej.

Poprawa stosunków gospodarczych, pobudzenie handlu i połączeń infrastrukturalnych z UE jest jednym z priorytetów Chin od prawie dziesięciu lat.

Znaczący krok w tym kierunku nastąpił w 2013 roku, kiedy Chiny uruchomiły Inicjatywę Road and Belt, której głównym celem jest połączenie Azji z Europą poprzez budowę infrastruktury wzdłuż przybliżonych tras historycznego Jedwabnego Szlaku. Poza Europą grupa państw Azji Centralnej prawdopodobnie skorzysta przede wszystkim na poprawie więzi między UE a Chinami.

Dominacja rosyjska

Byłe republiki Związku Radzieckiego: Kazachstan, Uzbekistan, Kirgistan, Tadżykistan i Turkmenistan znajdują się w orbicie Rosji od czasu uzyskania niepodległości w latach 90. W różnym stopniu są nadal silnie uzależnieni od Rosji pod względem gospodarczym i politycznym.

Czasami Stany Zjednoczone próbowały zdobyć większe wpływy w regionie, jednak przeważało instytucjonalne, kulturowe i językowe dziedzictwo Związku Radzieckiego, a republiki pozostawały w ścisłym sojuszu z Rosją.

Odkąd USA stopniowo wycofywały się z aktywnych operacji w Afganistanie i Iraku, ich zaangażowanie w Azji Centralnej również wyraźnie spadło. Silnie dotknięte pandemią Covid-19 i wewnętrznymi podziałami politycznymi Stany Zjednoczone nie są w stanie realizować aspiracji supermocarstwa w Azji Centralnej.

Moskwa, choć starała się kreować wizerunek supermocarstwa, miała niewiele do zaoferowania słabym gospodarczo republikom Azji Centralnej – ani inwestycji, ani gospodarczej wizji przyszłości.

Handel kluczowym elementem

Handel pozostaje największym sektorem pod względem PKB i struktury zatrudnienia we wszystkich gospodarkach Azji Centralnej. Gospodarki są w różnym stopniu w dużej mierze różnorodne. Historycznie znajdowały się wzdłuż Jedwabnego Szlaku i kwitły w handlu światowym. Bogaty w ropę Kazachstan i bogaty w gaz Turkmenistan korzystały z wydobycia surowców naturalnych; jednakże duża część populacji nadal utrzymuje się głównie z handlu.

Największym pracodawcą i największym podatnikiem w Kirgistanie jest lokalny rynek Dordoi. Założony przez Askara Salymbekova w 1991 roku, rozrósł się z kilku rzędów na początku do największego rynku w Azji Centralnej o powierzchni ponad 1 mln m2.

Dordoi zatrudnia obecnie ponad 55 000 osób i ma ponad 40 000 punktów detalicznych, głównie przerobionych kontenerowych sklepów wysyłkowych. Na tym rynku można kupić prawie wszystko, od chińskich skarpet po luksusowe zegarki i telefony.

Kazachski „pchli targ”, założony w 1984 roku przez władze radzieckie, nadal funkcjonował po rozpadzie ZSRR i stał się kołem ratunkowym dla wielu ludzi, którzy stracili pracę na początku lat 90-tych. W ciągu ostatnich dziesięcioleci pozostał jednym z najbardziej udanych projektów biznesowych w Ałmaty, pomimo wielu przekształceń i zmian właścicielskich.

Rynek Abu Saxiy w stolicy Uzbekistanu Taszkencie założony w 2006 roku przez Timura Tillyaeva na pustej działce z kilkuset kontenerami transportowymi szybko urósł do jednego z największych rynków i firm logistycznych w kraju. W szczytowym okresie Abu Saxiy posiadało blisko 3000 punktów handlowych na powierzchni ponad 167 000 m2.
Średnio 10 000 osób robi zakupy na rynku, co zapewnia pracę ponad 5 000 osób i środki utrzymania dla kolejnych tysięcy. Rynek pozostaje istotną częścią gospodarki Taszkentu.

Inne republiki również mają podobne gigantyczne rynki, które stanowią lwią część PKB i struktury zatrudnienia kraju. Wszystkie jednak zostały zniszczone przez Covid-19. W miarę jak miasta wchodziły i wychodziły z blokad, zyski z rynków gwałtownie spadły, a handel utknął w martwym punkcie.

Szansa na rozwój w ciężkich czasach

Inwestycje i lepsze połączenia regionalne, a także ulepszone połączenia z Europą mogą być kołem ratunkowym dla zmagających się z kryzysem gospodarek Azji Centralnej. Jeśli zakończą się powodzeniem, projekty Road and Belt mogą zapewnić miejsca pracy, pobudzić handel regionalny, który w przeszłości był osłabiony notorycznym brakiem infrastruktury i uczynić rynki europejskie bardziej dostępnymi.

Unia Europejska również odniesie ogromne korzyści z ulepszonej łączności. Obecnie Rosja (oraz w coraz większym stopniu Chiny) mają całkowity monopol na szlaki eksportu gazu z Azji Centralnej. Zerwanie rosyjskiej kontroli nad rurociągami poprzez uruchomienie transkaspijskiego szlaku żeglugowego może dobrze posłużyć gospodarkom Chin, Europy i Azji Centralnej.

Ponadto UE będzie miała lepszą podaż wysokiej jakości produktów rolnych. To czy Belt and Road odniesie sukces, okaże się, gdy Chiny ponownie ocenią swoją międzynarodową politykę kredytową i mogą wycofać się z niektórych planów. Okazuje się jednak, że jest to jeden z najbardziej ambitnych projektów, które mają zapewnić republikom Azji Centralnej szansę na bardziej pomyślną przyszłość.

Powiązany artykuł

Rosja daje zielone światło warzywom i owocom z Tadżykistanu