Krótkotrwały rosyjski zakaz importu żywności z Uzbekistanu, jak wskazuje wiele czynników, miał charakter polityczny.

W ciągu ostatnich dwóch miesięcy 2020 r. Rosyjski Rosselchoznadzor (Federalna Służba Nadzoru Weterynaryjnego i Fitosanitarnego) nałożył zakaz na import kilku artykułów spożywczych i rolnych z Uzbekistanu, twierdząc, że produkty te zawierają szkodniki. Zakazy były krótkotrwałe, trwające od kilku tygodni do miesiąca, ale wystarczyły, by przypomnieć Uzbekistanowi o znaczeniu rosyjskiego rynku.

Zakazy importu żywności przez Rosselchoznadzor nie są niczym niezwykłym. Istnieje wiele przykładów wykorzystania przez Rosję embarga żywnościowego w odpowiedzi na pogorszenie stosunków politycznych z jednym lub drugim partnerem. Uzbekistan miał generalnie stabilne stosunki z Rosją, dlatego do niedawna był trzymany z dala od wojen żywnościowych. Według pobieżnej oceny strony internetowej Rosselkhoznadzoru, ostatnim incydentem był pierwszy powszechny zakaz, choć krótki.

Polityczna gra w tle?

Najpierw pojawił się zakaz importu pomidorów i papryki z trzech regionów Uzbekistanu. Następnie Rosselchoznadzor ogłosił, że wykrył szkodniki w suszach z regionu Fergana i po kilku dniach ogłosił całkowity zakaz na wszystkie produkty rolne z tego samego regionu. Wszystkie zakazy zostały cofnięte po interwencji ministrów Uzbekistanu, drugiego po administracji prezydenckiej organu rządowego, który rozpoczął negocjacje z Rosją.

Istnieją powody, by sądzić, że zakazy Rossielchoznadzoru importu niektórych produktów uzbeckich mogą mieć charakter polityczny. Uzbekistan zakwestionował wnioski Rosselchoznadzoru po przeprowadzeniu własnego dochodzenia i testów. Gubernator regionu Fergana powiedział, że szkodniki pomidorów nie zostały znalezione w szklarni źródłowej ani w żadnej innej szklarni, która eksportuje pomidory do Rosji. Władze uzbeckie zakwestionowały również roszczenia dotyczące suszonych owoców z regionu Fergana.

Znamienna w całej sprawie była wypowiedź wobec Rosji urzędnika Państwowego Komitetu Celnego Uzbekistanum, który w swojej wypowiedzi posunął się nawet do nazwania zakazów Rossielchoznadzoru „grą polityczną”. Niemniej jednak Rosja bezsprzecznie ma przewagę w tym sporze, o czym przekonał się gubernator regionu Fergana, który powiedział, że zakaz będzie skutkował trudnościami dla jego regionu. Ostrzegł o późniejszej dewastacji gospodarczej, jeśli eksport do Rosji nie zostanie wznowiony. Możemy tylko spekulować co wpłynęło na zakaz Rossielchoznadzoru, jeśli rzeczywiście był polityczny, i co doprowadziło do rychłego cofnięcia decyzji.

Rosyjska presja na Taszkent

Niepewność Taszkentu co do wyboru dostawcy szczepionki przeciwko COVID-19 i opóźnione podejście do członkostwa w Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej (EAEU) mogły przyczynić się do zamieszania związanego z rosyjskim embargiem. 11 grudnia Taszkent dołączył do EAEU jako obserwator, co przybliżyło kraj o krok do pełnego członkostwa. 21 grudnia osiągnięto porozumienie w sprawie zakupu miliona dawek rosyjskiej szczepionki dla migrantów zarobkowych przybywających z Uzbekistanu do Rosji.

Produkty żywnościowe i rolnicze stanowią znaczną część eksportu Uzbekistanu do Rosji, jej głównego partnera handlowego. Produkty rolne z Uzbekistanu stanowią około 28 procent całego eksportu do Rosji, drugiej co do wielkości kategorii po tekstyliach. Również Dolina Fergańska, w której skupiony jest region rolno-uprawny Fergana, jest uważana za spichlerz Uzbekistanu ze względu na obfity przemysł rolniczy. Obcięcie głównego rynku regionu w dowolnym momencie, nawet bez trudności gospodarczych związanych z COVID, może mieć katastrofalne skutki.

Zakaz Rossielchoznadzoru na import uzbecki można uznać za pierwszą ograniczoną wojnę żywnościową między Rosją a Uzbekistanem. Choć agencja nie nałożyła ogólnokrajowego zakazu na wszystkie produkty, to wystarczyło, aby uzbeccy producenci odczuli presję i przypomnieli o znaczeniu rynków rosyjskich. Szybkie zniesienie zakazu i spór Taszkentu z roszczeniami Rossielchoznadzoru wskazują, że korzenie zakazu były polityczne, a jego rozwiązanie w dużej mierze zależało od woli Moskwy. Przystąpienie Taszkentu do EAEU jako obserwator i zakup szczepionek wyprodukowanych w Rosji mogło poprawić nastroje i zapomnieć o szkodnikach pomidorów.

Powiązany artykuł

Azja Centralna oczywistym zwycięzcą lepszych relacji UE-Chiny