Iran stara się być głównym skrzyżowaniem kolejowym łączącym kraje Azji Centralnej, Kaukazu Południowego, Afganistan, Chiny i Rosję.

Stany Zjednoczone i inne kraje zachodnie długo i ciężko pracowały, aby marginalizować Iran jako karę za jego wykroczenia na arenie międzynarodowej. Niemniej sąsiedzi Iranu, a także dalsze państwa, w tym Rosja, Chiny i republiki Azji Centralnej, rozumieją, że ich plany ustanowienia strategicznie ważnych regionalnych tras transportowych północ-południe i wschód-zachód będą zależały od rozwoju irańskich kolei i integracji krajowego systemu kolei z krajami zagranicznymi. Teheran i jego zwolennicy są również świadomi tego faktu.

Temat jest wciąż dynamicznym zagadnieniem zwłaszcza po niedawnym otwarciu linii kolejowej łączącej Haf w północno-wschodnim Iranie z Heratem w zachodnim Afganistanie. Może to otworzyć nowe perspektywy strategiczne dla Iranu, nie tylko w Afganistanie. Rzeczywiście – nowa kolej jest jednym z najważniejszych projektów krajowych i międzynarodowych, który nie tylko zwiększa powiązania gospodarcze i transportowe między Iranem a Afganistanem, ale także zwiększa stabilność i bezpieczeństwo, stwarza możliwości tworzenia miejsc pracy i poprawia sytuację gospodarczą sytuacja całego regionu.

Afgański impuls

,,Linia Haf – Herat ożywia Jedwabny Szlak, jeśli chodzi o kolej i jednoczy chińską kolej z Iranem przez Afganistan” – deklarują analitycy rządowej agencji informacyjnej IRNA w Teheranie. „Linia odgrywa więc ważną rolę nie tylko w rozwoju Afganistanu, ale także w rozwoju sieci kolejowej tranzytu towarów z Azji Centralnej na Ocean Indyjski, a także wyznacza początek powstania międzynarodowych korytarzy handlowych wschód-zachód i północ-południe.” – podkreśla agencja.

Takie pozornie bombastyczne twierdzenia irańskiej agencji informacyjnej można poprzeć inną perspektywą. Rozwój kolei w Iranie pozwoli krajom Azji Centralnej bez dostępu do morza dotrzeć do szerszego świata i zrobić to na międzynarodowych torach z nowoczesnym zarządzaniem. Połączenie z Iranem wpłynie na zmniejszenie ich integracji i zależności od rosyjskiego systemu kolejowego pozostałego po czasach sowieckich.

Linia Haf-Herat to tylko pierwsza część większych wysiłków na rzecz budowy kolei we wschodnim Iranie i krajach sąsiednich – projekty, które Republika Islamska uważa za kluczowe dla własnego rozwoju gospodarczego i bezpieczeństwa narodowego, a także przezwyciężenie sankcji poprzez integrację z szerszym światem.

Teheran ma nadzieję na współpracę z Moskwą, która jest również zainteresowana dotarciem do Oceanu Indyjskiego w celach handlowych, oraz z Pekinem, w ramach wizji tego ostatniego „Jeden pas, jeden szlak”, łączącej Azję i Pacyfik z Europą. Rosja i Chiny już zainwestowały w irańskie projekty kolejowe i należy spodziewać się dalszych inwestycji zwłaszcza jeśli Moskwa i Pekin również pozostaną w konflikcie z Zachodem.

Droga na Kaukaz Południowy i do Azji Centralnej?

Jednak irańskie ambicje kolejowe nie wyczerpują się w drodze do Afganistanu (przez Turkmenistan). Teheran kontynuuje prace nad integracją irańskich kolei z sieciami kolejowymi na Kaukazie Południowym. W szczególności ten ostatni cel nabrał nowego impetu w wyniku podpisanego trójstronnego porozumienia o zawieszeniu broni z 9 listopada, które zakończyło ostatnią rundę intensywnych walk w Karabachu między Armenią a Azerbejdżanem. Jeszcze zanim to nastąpiło, Iran starał się rozszerzyć swoją sieć kolejową o port na Morzu Kaspijskim w Enzeli, aby służył jako intermodalny węzeł transportowy wzdłuż korytarzy handlowych łączących z Rosją oraz krajami Kaukazu Południowego i Azji Centralnej.

Nadzieje Iranu związane z tą siecią są ogromne, ale zarówno na wschodzie, jak i na północy Teheran zmaga się z ostrą konkurencją ze strony innych graczy, którzy mogą nie chcieć, aby to się udało. Na wschodzie Pakistan ma swój własny program i długą historię zainteresowania budową kolei na północ i zachód. Jeśli Teheran nie zakończy swojej siatki, można uznać, że Pakistan będzie mógł odegrać rolę tranzytową, którą Iran miał nadzieję odgrywać wobec Afganistanu, Azji Centralnej i być może w pewnym sensie wobec Chin. Oczywiście napotyka też wyzwania na północy.

Europa i Stany Zjednoczone od dawna starają się promować rozwój linii kolejowych na Kaukazie Południowym, aby ominąć Iran i Rosję; a teraz Turcja, wraz z otwarciem korytarza Zangezur (przez południową Armenię), ogłosiła plany budowy linii kolejowej na wschód do granicy azerbejdżańskiego Nachiczewanu, a docelowo aż do Baku.

To przynajmniej stawia Iran na kursie kolizyjnym z Turcją, jej wieloletnim wrogiem geopolitycznym, a także z Zachodem. W obecnych warunkach wynik tej konkurencji może zależeć przede wszystkim od budowy kolei regionalnych, które w przypadku państw bez dostępu do morza są zazwyczaj najważniejszymi łącznikami ze światem zewnętrznym. Jeśli Iran pozostanie w konflikcie z Zachodem, Zachód może bardziej poprzeć Turcję. Tym niemniej Teheran poprzez postępy w budowie transgranicznej linii kolejowej do Afganistanu pokazuje, że nawet po nałożeniu sankcji jest gotowy i zdolny do działania – przynajmniej o ile uzyska poparcie Moskwy i Pekinu.

Powiązany artykuł

Duszanbe wzmacnia granicę z Afganistanem