Rośnie wymiana gazu na linii Turkmenistan-Iran-Azerbejdżan

Majid Chegeni, szef irańskiej narodowej firmy gazowej NIGC, oczekuje, że ilość gazu przesyłanego tranzytem między Turkmenistanem, Iranem i Azerbejdżanem w ramach przełomowej trójstronnej umowy swapowej podpisanej pod koniec 2021 roku wzrośnie w tym roku o 70 procent. 

Iran zwiększa przepustowość rurociągów, aby jeszcze bardziej zwiększyć swapy, ponieważ Azerbejdżan ostrzega, że ​​nie pomoże w finansowaniu żadnych rurociągów do tranzytu turkmeńskiego gazu do Europy.

Chegeni nie wspomniał, ile gazu Iran spodziewał się w tym roku przesyłać do Turkmenistanu, ale pierwotna umowa przewidywała od 1,5 do 2 mld m³ rocznie, co według licznych późniejszych doniesień miało szybko wzrosnąć. 

Zwiększenie wolumenu w ramach swapu

W połowie 2022 r. irański minister ds. ropy Javad Owji ogłosił, że trzej partnerzy osiągnęli porozumienie w sprawie  podwojenia wolumenu wymiany gazu. Chociaż nie jest jasne, czy umowa ta została formalnie przyjęta, Iran realizuje własne plany rozbudowy infrastruktury tranzytowej gazu, najwyraźniej w celu zwiększenia zdolności do tranzytu gazu między sąsiadami.

Na początku tego roku irańscy urzędnicy potwierdzili, że prace nad rozbudową gazociągu Rasht-Chelavand zostaną zakończone do połowy tego roku, zwiększając ilość gazu, który może przesyłać do Azerbejdżanu do 5,5 mld m³ rocznie. W zeszłym miesiącu Owji ogłosił, że Iran planuje podpisać  nową umowę importową gazu z Turkmenistanem na maksymalnie 10 mld m³ rocznie.

Nie jest jasne, ile gazu trafiłoby do Azerbejdżanu, ale pewne jest, że Baku potrzebuje dodatkowych ilości gazu zarówno po to, aby zaspokoić rosnący popyt wewnętrzny, jak i wypełnić zobowiązania eksportowe wobec Gruzji, Turcji i Europy. W lipcu ubiegłego roku Baku podpisało memorandum z UE w sprawie podwojenia ilości gazu wysyłanego do Europy przez Południowy Korytarz Gazowy do 20 mld m³ rocznie do 2027 r.

Porozumienie z UE i poszukiwania nowych złóż

W pierwszym etapie tego porozumienia eksport gazu z Azerbejdżanu osiągnie w tym roku 11,5 mld m³, w porównaniu z 10 mld m³ rocznie przed inwazją Moskwy na Ukrainę. Trwają prace nad zwiększeniem wydobycia z gigantycznego pola gazowego Shah Deniz Caspian w Azerbejdżanie, chociaż operator złoża BP wskazał, że samo to pole nie jest w stanie dostarczyć całego wymaganego gazu.

Azerbejdżan ma inne rezerwy gazu. W styczniu  BP ogłosiło, że rozpoczęło odwierty poszukiwawcze w głębokich złożach gazu, które prawdopodobnie leżą poniżej pola gazowego Shah Deniz i głównego pola naftowego Azerbejdżanu, Azeri-Chirag-Guneshli (ACG). 

Francuski koncern Total Energies ogłosił, że  do końca tego roku rozpocznie wydobycie gazu ze swojego pola Abszeron. Jednak początkowa produkcja wyniesie tylko 1,5 mld m³ rocznie, co zostało już przeznaczone na rosnący krajowy rynek gazu Azerbejdżanu, gdzie popyt wzrósł o 18 procent w latach 2018-2021.

Planowana jest druga faza wydobycia, ale znowu dodatkowy gaz prawdopodobnie trafi na rynek krajowy Azerbejdżanu, co oznacza, że ​​Baku nadal będzie musiało rozważyć umowę swapową z Iranem i Turkmenistanem, aby wypełnić wszystkie swoje zobowiązania.

Marzenia o turkmeńskim gazie w Europie

Zwiększenie wymiany gazu pomogłoby zwiększyć wolumen azerbejdżańskiego gazu dostępnego na eksport do Europy i poniekąd zrealizowałoby 25-letnie marzenie o sprowadzeniu gazu z Turkmenistanu do Europy, choć na zasadzie pośrednictwa. 

Od późnych lat 90. w ramach serii projektów próbowano i nie udało się zbudować rurociągów dostarczających turkmeński gaz do Europy. Rosyjska inwazja na Ukrainę w zeszłym roku ponownie rozbudziła zainteresowanie Turkmenistanem jako źródłem gazu.

Szczycący się czwartymi lub piątymi co do wielkości rezerwami gazu na świecie, według różnych szacunków od 9,8 do 19 mld m³ – przynajmniej na papierze – Turkmenistan jest więcej niż w stanie zastąpić 174 mld m³ gazu rocznie, które Rosja eksportowała do Europy przed wojną ukraińską.

A przynajmniej mógłby, gdyby powstał rurociąg do transportu tego gazu z śródlądowej republiki Azji Środkowej przez Morze Kaspijskie i przez Azerbejdżan, Gruzję i Turcję do Europy. Jednak zwiększenie wolumenu gazu docierającego do Azerbejdżanu w ramach umowy swapowej i umożliwienie Baku wywiązania się z zobowiązań prawdopodobnie utrudni realizację takiego gazociągu.

Przedstawiciele Azerbejdżanu wielokrotnie zwracali uwagę, że istniejące rurociągi Południowego Korytarza Gazowego mają przepustowość jedynie 20 mld m³ gazu rocznie. Przemawiając na konferencji, która odbyła się na początku maja, prezydent Azerbejdżanu Ilham Alijew potwierdził, że Azerbejdżan będzie wspierał rozwój gazociągu do Europy z turkmeńskim gazem.

„Możemy zapewnić pomoc techniczną, możemy zapewnić nasze barki do układania rur i możemy zapewnić dostęp do naszego terminalu Sangachal.” – powiedział, dodając, że Baku nie zapewni finansowania żadnych nowych rurociągów. „Nie możemy zainicjować tego projektu i nie możemy go sfinansować. Możemy być tylko krajem tranzytowym i na pewno będziemy bardzo uczciwym partnerem tranzytowym.”