Deputowani niższej izby parlamentu Uzbekistanu przyjęli uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie nowej konstytucji 30 kwietnia.
Prezydent Uzbekistanu Szawkat Mirzijojew, inicjator reformy konstytucyjnej, przeprowadził konsultacje z przedstawicielami obu izb parlamentu i kierownictwem Sądu Najwyższego w sprawie ostatecznej wersji projektu ustawy o zmianie konstytucji.
Na posiedzeniu przewodniczący izby niższej Nuriddin Ismoiłow zaprosił deputowanych do głosowania nad rezolucją o przeprowadzeniu referendum 30 kwietnia. 134 ze 137 obecnych deputowanych głosowało za uchwałą o przeprowadzeniu referendum co do projektu ustawy „O konstytucji Republiki Uzbekistanu” 30 kwietnia. Decyzja ta jest przesyłana do zatwierdzenia Senatowi.
Czas na decyzję Senatu
Wcześniej członek Komisji Konstytucyjnej Uzbekistanu Jahongir Szirinow zaproponował przeprowadzenie referendum nie w sprawie zmiany obecnej, ale w sprawie przyjęcia ustawy o nowej konstytucji republiki. Według komisji planowane jest wprowadzenie 27 nowych artykułów do obecnej konstytucji, całkowita liczba artykułów wzrasta ze 128 do 155, czyli ustawa zasadnicza republiki zostanie zaktualizowana o 65 proc.
Zgodnie z ustawą „O referendum” Senat może rozpatrzyć uchwałę Izby Ustawodawczej w ciągu dwóch tygodni. Jeśli Senat podejmie decyzję o przeprowadzeniu referendum, decyzje obu izb i projekt ustawy o nowej konstytucji zostaną podane do publicznej wiadomości w prasie i innych mediach w ciągu trzech dni.
W Uzbekistanie w czerwcu 2022 r. pod publiczną dyskusję poddano projekt ustawy o zmianie konstytucji. Wśród ponad 200 zaproponowanych wówczas poprawek nie było statusu autonomii Karakałpakstanu, regionu zajmującego około 40 proc. terytorium Uzbekistanu. Zaledwie kilka dni później, w lipcu, w stolicy Karakałpakstanu, Nukusie, wybuchły zamieszki. Według oficjalnych danych podczas zamieszek zginęło 21 osób, 274 zostało rannych, zatrzymano 516 osób. Następnie uzbecki parlament postanowił utrzymać status suwerenności Karakałpakstanu.
Planowano, że po wydarzeniach w Nukusie projekt ustawy zostanie ponownie poddany pod dyskusję we wrześniu, a na przełomie listopada i grudnia zostanie ogłoszona data referendum. Na początku października Mirzijojew zaproponował, aby nie spieszyć się z przyjęciem poprawek w celu skoordynowania wszystkich wprowadzanych zmian. Dyskusja nad projektem ustawy została wznowiona w parlamencie pod koniec lutego. Podczas publicznych dyskusji nad poprawkami do konstytucji wpłynęło ponad 220 tys. propozycji, co czwarty został włączony do projektu.
Zakres zmian w konstytucji
Według ustawodawców Konstytucja planuje zmienić zasadę „państwo – społeczeństwo – człowiek” na „człowiek – społeczeństwo – państwo”, to znaczy „stawiać interesy osoby ponad wszystkim”. Uzbekistan ma zostać uznany za państwo socjalne, trzykrotnie przekraczające normy zobowiązań socjalnych państwa.
Wśród najważniejszych reform znalazła się zmiana kadencji prezydenta z pięciu do siedmiu lat. Planuje się zmniejszenie liczby senatorów z obecnych 100 do 65 i podział uprawnień przewodniczących rad deputowanych ludowych i hokimów – szefów administracji regionów. Konstytucja usankcjonuje zasadę, że nie można wybrać tej samej osoby na określone stanowisko więcej niż dwa razy z rzędu. Norma będzie miała zastosowanie do Prezydenta kraju, Przewodniczącego Izby Ustawodawczej, Przewodniczącego Senatu, Przewodniczącego Rady Deputowanych Ludowych regionu, okręgu lub miasta, Hokima, Prokuratora Generalnego, szefa Centralnej Komisji Wyborczej, przewodniczących i zastępców przewodniczących Sądu Najwyższego i Najwyższej Rady Sędziów.