Wyjście z impasu transportowo-komunikacyjnego w zamian za zapewnienie rynku zbytu – tak w skrócie można opisać stosunki tadżycko-uzbeckie na obecnym etapie.

Duszanbe i Taszkent omówiły wspólny projekt rozwoju produkcji jedwabiu w obu krajach. Projekt „Przywrócenie zrównoważonego rozwoju jedwabiu w Uzbekistanie i Tadżykistanie” z budżetem 2 mln EUR został poruszony przez strony podczas wspólnych rozmów 28 listopada w stolicy Tadżykistanu.

Tworzenie wspólnych przedsiębiorstw tadżycko-uzbeckich jest jednym z stale omawianych zagadnień międzyrządowej komisji ds. współpracy handlowej i gospodarczej. Pod koniec września br. w Duszanbe, przy udziale premierów Uzbekistanu i Tadżykistanu, zostało otwarte wspólne przedsięwzięcie Artel Avesto Electronics zajmujące się produkcją odkurzaczy i podgrzewaczy wody.

Rosną obroty handlowe

Według Państwowego Komitetu Statystycznego Uzbekistanu działa już w tym kraju 178 firm z kapitałem z Tadżykistanu. Obroty handlowe między krajami, sądząc po oficjalnych statystykach, rosną przede wszystkim na korzyść Taszkentu.

Po nadejściu odwilży w stosunkach między oboma krajami i objęciem stanowiska prezydenta państwa przez Szawkata Mirzijojewa obroty handlowe między Tadżykistanem a Uzbekistanem wzrosły kilkakrotnie: z 69,2 mln USD w 2016 roku do 362 mln w 2019 roku.

Przez osiem miesięcy tego roku, według Państwowego Komitetu Statystycznego Uzbekistanu, obroty handlowe między krajami wyniosły 317 mln USD, z czego eksport z tego kraju to 255,1 mln USD, a import 61,9 mln USD.

Warto zauważyć, że oficjalne statystyki strony tadżyckiej za bieżący rok pokazują dane kilkakrotnie mniejsze. Według Urzędu Statystycznego przy Prezydencie Tadżykistanu, w okresie styczeń-sierpień łączny wolumen handlu wyniósł 217 mln USD. Produkty o wartości 52 mln USD wyeksportowano do Uzbekistanu, a stamtąd zaimportowano produkty o wartości 164,6 mln USD. Tak czy inaczej, Tadżykistan kupuje od Uzbekistanu dwa razy więcej niż sprzedaje tam towary, co może stanowić pewne „zagrożenie” dla gospodarki narodowej.

Wielowymiarowa współpraca Taszkentu z Duszanbe

Warto zwrócić uwagę, że wobec braku rozwoju produkcji krajowej Tadżykistan w stosunkach z Uzbekistanem dodatkowo zwiększał ujemne saldo handlowe. Podobnie jak w przypadku Chin, poprawa relacji z Taszkentem doprowadziła do dużego odpływu waluty. Tadżykistan ma jeszcze niewiele do zaoferowania Uzbekistanowi, dlatego tak naprawdę jest rynkiem zbytu dla tego kraju. Poprawa klimatu inwestycyjnego w Tadżykistanie mogłaby przyciągnąć do kraju uzbecki biznes, ale w tym wskaźniku kraj pozostaje w tyle za wszystkimi swoimi sąsiadami.

Statystyki Tadżykistanu przez dziesięć miesięcy tego roku wskazują, że kraj importował towary o wartości ponad 2,5 mld USD, a za eksport swoich towarów otrzymał 1,2 mld USD. Odpływ waluty wyniósł ponad miliard USD. Odpływ waluty spadł przede wszystkim na udział Rosji, skąd importowano 30 proc. produktów, Chin – 15 proc., Uzbekistanu – 8,1 proc., Turcji – 3,9 proc. i Niemiec – 2,5 proc..

Tadżykistan zaopatruje Uzbekistan w aluminium, energię elektryczną, włókno bawełniane, rudę, cement, surową skórę, surowy jedwab, różne tkaniny, napoje alkoholowe i dywany. Tadżykistan stał się w tym roku jednym z głównych importerów cementów obok Kirgistanu i Afganistanu. Gaz ziemny, wyroby włókiennicze, nawozy mineralne, tworzywa sztuczne, obuwie, ceramika, sprzęt elektryczny są importowane z Uzbekistanu do Tadżykistanu.

Obecnie strony zamierzają zwiększyć wymianę handlową do 1 mld USD, o czym poinformowano podczas wizyty premiera Uzbekistanu Abdulli Aripowa w Duszanbe pod koniec września br. Jednocześnie w ramach forum inwestycyjnego uzbecki i tadżycki biznes podpisały 15 nowych umów o wartości 50 mln USD, które obejmowały niemal wszystkie obszary współpracy gospodarczej.

Dobre perspektywy na przyszłość

Stosunki między Uzbekistanem a Tadżykistanem są wzajemnie korzystne i należy je rozpatrywać w oparciu o zasadę win-win. Dla Tadżykistanu bardzo ważny jest dostęp do rynków zagranicznych i pod tym względem infrastruktura jest połączona z Uzbekistanem. W koncepcji polityki zagranicznej Tadżykistanu z 2015 roku Uzbekistan jest jednym z krajów priorytetowych, co dyktuje potrzebę rozwoju relacji gospodarczych.

Od 25 lat stosunki między krajami były napięte, ale w ciągu ostatnich trzech lat wszystkie istniejące problemy między krajami w nieoczekiwany sposób, zarówno dla ekspertów zewnętrznych, jak i dla ekspertów zajmujących się Azją Centralną, znalazły swoje rozwiązanie. Daje to wielką nadzieję na dalszą współpracę w regionie.

Przez długi czas Tadżykistan i Uzbekistan znajdowały się praktycznie w stanie zimnej wojny z powodu sporów o wykorzystanie rzek transgranicznych. Ruch lotniczy między republikami nie istniał, zlikwidowano linie autobusowe i część połączeń kolejowych oraz wprowadzono wizy. Po dojściu do władzy Szawkata Mirzijojewa stosunki te zaczęły się poprawiać.

W ostatnich latach prezydenci obu krajów odbyli kilka wzajemnych wizyt, podpisali umowy o partnerstwie strategicznym, wprowadzili ruch bezwizowy i zgodzili się na zwiększenie obrotów handlowych do 1 mld USD.

Powiązany artykuł

Chiny dywersyfikują inwestycje w Azji Centralnej