18 czerwca premier Kazachstanu Olżas Bektenow ujawnił plany odtajnienia danych dotyczących złóż indu, skandu, wanadu, talu, galu i innych pierwiastków ziem rzadkich oraz metali rzadkich. Przedstawił również plan ofensywy mający na celu przyciągnięcie większej liczby inwestycji w wydobycie i przetwarzanie kazachskich złóż metali i pierwiastków ziem rzadkich.

Podobne posunięcie w 2021 r., polegające na odtajnieniu danych o rezerwach litu, tantalu i niobu, a także innych metali ziem rzadkich, utorowało drogę do boomu inwestycyjnego w branży.

Doskonałym przykładem jest porozumienie między Kazachstanem a Niemcami z 2023 r. w sprawie zagospodarowania złóż litu w regionie wschodniego Kazachstanu. W lutym niemiecki HMS Bergbau AG ogłosił plany zainwestowania 200 milionów dolarów w eksplorację i dodatkowe 500 milionów dolarów w wydobycie i budowę zakładu przetwarzania litu w Kazachstanie. Te ostatnie wydarzenia są częścią serii krytycznych wydarzeń na światowych rynkach metali ziem rzadkich.

Okoliczności międzynarodowe

Wojna Rosji przeciwko Ukrainie, zachodnie sankcje i rosnąca niepewność geopolityczna skłoniły Unię Europejską, Stany Zjednoczone i Wielką Brytanię do ponownego przeanalizowania swojej zależności od nieprzewidywalnych reżimów w zakresie surowców krytycznych. Kazachstan, od dawna reklamowany ze względu na swoje ogromne i obiecujące złoża metali ziem rzadkich, planuje zarobić na szybko rosnącym popycie na te minerały, łącząc siły z Zachodem.

Do lutego 2022 r. nieproporcjonalnie duży udział Chin w wydobyciu i przetwarzaniu metali ziem rzadkich nie był uważany za kwestię wymagającą natychmiastowego rozważenia przez niektórych importerów. Obecnie Chiny przetwarzają około 80 procent wszystkich metali ziem rzadkich, wywierając decydujący wpływ na zachodnie sektory gospodarczy, medyczny, energetyczny, lotniczy i obronny, w których metale ziem rzadkich są szeroko wykorzystywane. Na początku poprzedniej dekady udział Chin był jeszcze wyższy i sięgał 90 proc., co skutkowało faktycznym monopolem na przetwarzanie metali ziem rzadkich.

Ostrzeżeniom ekspertów o możliwych negatywnych skutkach monopolu Pekinu towarzyszyły sugestie eksploracji kazachskich złóż metali ziem rzadkich. Analizy te w dużej mierze trafiły w próżnię na Zachodzie, dopóki wojna Rosji z Ukrainą nie ujawniła zależności Unii Europejskiej i krajów zachodnich od Chin jako głównego eksportera i Rosji jako głównego kraju tranzytowego dla metali ziem rzadkich dostarczanych do Europy. Stanowiło to poważny dylemat ze względu na wrogi reżim Rosji i egzekwowanie przez Chiny limitów produkcji i eksportu.

Porozumienia o współpracy

Unia Europejska stała się pierwszym dużym aktorem, który sformalizował współpracę z Kazachstanem w zakresie metali ziem rzadkich. W listopadzie 2022 r. Bruksela i Astana podpisały „Protokół ustaleń w sprawie partnerstw strategicznych na rzecz zrównoważonych surowców, baterii i łańcuchów wartości wodoru odnawialnego”. Ówczesny premier Kazachstanu Alikhan Smaiłow powiedział, że porozumienie „stworzy warunki do nawiązania współpracy finansowej i technologicznej. Nasz kraj posiada wszystkie niezbędne czynniki atrakcyjności dla europejskiego biznesu, w tym zdywersyfikowane źródła energii oraz wysoki potencjał tranzytowy i transportowy”. Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen podkreśliła, że porozumienie „dotyczy wydobycia metali ziem rzadkich, produkcji baterii i zielonego wodoru”

Obie strony dążą do rozszerzenia eksportu do Europy kazachskiego fosforu i tytanu, a także berylu, tantalu, renu i wanadu. Astana ma duże możliwości zwiększenia swojego udziału w rynku europejskim, ponieważ Kazachstan produkuje już 19 z 34 minerałów zidentyfikowanych przez Brukselę jako surowce krytyczne. Do tej listy prawdopodobnie dołączą nowe projekty poszukiwawcze metali ziem rzadkich w Kazachstanie.

Ponadto nabrał tempa dialog między Waszyngtonem a Astaną w zakresie współpracy w zakresie wydobycia i eksportu metali ziem rzadkich. W czerwcu 2022 r. Stany Zjednoczone i Kazachstan odbyły pierwsze posiedzenie wspólnej grupy roboczej ds. współpracy handlowej i gospodarczej w zakresie metali ziem rzadkich, aby omówić możliwe powiązania między kazachskimi i amerykańskimi przedsiębiorstwami w tym sektorze. We wrześniu 2023 r. ambasador USA w Kazachstanie Daniel Rosenblum stwierdził, że wspólne amerykańsko-kazachskie projekty wydobycia i przetwarzania metali ziem rzadkich są tylko kwestią czasu i „na pewno” dojdą do skutku „w przyszłości”.

Wielka Brytania jest kolejnym podmiotem, który wykazuje rosnące zainteresowanie kazachskimi metalami ziem rzadkich. W marcu oba kraje podpisały „Mapę drogową współpracy w zakresie minerałów krytycznych”, aby położyć podwaliny pod utworzenie wspólnych przedsięwzięć w Kazachstanie. Interesariusze mają obiecujący początek, ponieważ Kazachstan produkuje już osiem i posiada złoża ośmiu kolejnych pierwiastków zidentyfikowanych jako krytyczne przez brytyjskich urzędników. Brytyjska firma Maritime House i lokalny Zhezkazganredmet rozpoczęły już wspólną produkcję renu.

Wszystko na dobrej drodze do rozwoju

Entuzjazm i zaangażowanie Astany w rozwój branży metali ziem rzadkich ma na celu przyciągnięcie dodatkowych inwestycji zagranicznych. W 2023 r. rząd przyjął „Kompleksowy plan rozwoju metali rzadkich i ziem rzadkich na lata 2024–2028” i zobowiązał się do zainwestowania około 25 milionów dolarów, aby stworzyć korzystne warunki dla większej liczby bezpośrednich inwestycji zagranicznych. W ramach planu Kazachstan dąży do zwiększenia swojej bazy surowcowej, modernizacji i rozbudowy istniejących zakładów produkcyjnych, wprowadzenia nowych rodzajów produktów, wydobycia nowych metali ziem rzadkich oraz przeglądu ram regulacyjnych branży.

Prezydent Kazachstanu Kasym-Żomart Tokajew wezwał do zwiększenia poziomu badań nad geologicznym i geofizycznym potencjałem kraju. W szczególności polecił, aby obszar badań został rozszerzony z obecnych 1,5 miliona kilometrów kwadratowych do 2,2 miliona do 2026 roku. Tokajew wcześniej nazwał metale ziem rzadkich „nową ropą” i stwierdził, że ktokolwiek kto może „zrealizować swój potencjał w tej dziedzinie, określi wektor postępu technologicznego na całym świecie”

Według stanu na 2024 r. w Kazachstanie zidentyfikowano łącznie 124 złoża metali ziem rzadkich, z czego 37 zostało zbadanych. Jeśli wszystko pójdzie dobrze, a Kazachstanowi uda się wykorzystać swój ogromny potencjał, kraj ten może zająć miejsce w czołówce światowych producentów metali ziem rzadkich. Kluczowe znaczenie będzie miało przyciągnięcie inwestycji zagranicznych i przyjęcie nowych technologii. W tym przypadku Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Unia Europejska wkraczają i mogą stać się głównymi graczami w maksymalizacji potencjału kazachskiego przemysłu metali ziem rzadkich.