Aby więcej towarów mogło przemieszczać się na zachód z Azji Centralnej, potrzebna jest lepsza infrastruktura, ściślejsza współpraca między agencjami i nowoczesne systemy celne. Przedstawiciel USA ds. Handlu (USTR) Kathleen Tai odwiedziła Kazachstan i Uzbekistan w połowie czerwca, po raz pierwszy w historii USTR odwiedziła region Azji Centralnej.

Tam USA współprzewodniczyły posiedzeniu Rady ds. Ramowej Umowy o Handlu i Inwestycjach między USA a Azją Środkową (TIFA) w Astanie. Jaki jest cel? Wspieranie Transkaspijskiego Międzynarodowego Szlaku Transportowego (TITR), lepiej znanego jako Korytarz Środkowy, którego celem jest połączenie regionu z Zachodem, z pominięciem Rosji, szlakiem przez Morze Kaspijskie i Kaukaz Południowy. W ten sposób region ma nadzieję na pobudzenie zachodnich inwestycji w celu zwiększenia dobrobytu, ale także zrównoważenia Chin i Rosji.

Zapewnienie efektywności Korytarza Środkowego pozostaje wyzwaniem, a Bank Światowy zidentyfikował dziesięć działań, które mogą potroić handel wzdłuż korytarza do 2030 roku. Winnie Wang, kierownik programu na Europę i Azję Środkową w Banku Światowym, omówiła te sugestie podczas niedawnego Forum Transkaspijskiego w Waszyngtonie. Konkretne propozycje skierowane do węzłów i arterii korytarza w Azji Centralnej obejmują obwodnice w celu zmniejszenia zatłoczenia w ośrodkach miejskich, nową linię kolejową łączącą Kazachstan i Uzbekistan oraz zakup nowoczesnego sprzętu w celu zwiększenia przepustowości miejsc postojowych w kazachskim porcie Aktau.

Wsparcie korytarza z zewnątrz

Bank Światowy i inne instytucje dążą również do synchronizacji instytucji regionalnych i poprawy zarządzania granicami poprzez cyfryzację systemów w celu zminimalizowania czasu oczekiwania podczas odprawy celnej ładunku. Dodatkową korzyścią tych ulepszeń będzie zapobieżenie nastawianiu lokalnych podmiotów przez mocarstwa pozaregionalne przeciwko sobie. Bank Światowy postrzega korytarz jako „kręgosłup rozwoju gospodarczego Azji Centralnej i Kaukazu Południowego”.

Ściślejsza współpraca między państwami-członkami Korytarza Środkowego jest niezbędna, ale stanie się trudniejsza, gdy inne kraje rozpoczną projekty mające na celu zdławienie korytarza. Po wielu namowach ze strony Pekinu i niepowodzeniach zachodnich aktorów w skutecznym zaangażowaniu się w regionie, znacznie opóźniona linia kolejowa Chiny-Kirgistan-Uzbekistan jest na dobrej drodze do zbudowania. Nowa trasa będzie konkurować z Korytarzem Środkowym, kierując przepływy handlowe z Zachodu w kierunku Chin.

W Azji Centralnej i na Kaukazie Południowym nakłada się członkostwo w kilku mechanizmach regionalnych, w tym w Organizacji Państw Tureckich czy Konferencji ds. Interakcji i Środków Budowy Zaufania w Azji (CICA) z siedzibą w Astanie. Osiągnięcie współpracy wewnątrzregionalnej i integracji między Azją Środkową a Kaukazem Południowym pozostaje wyzwaniem, biorąc pod uwagę spory graniczne, sporadyczne nieporozumienia między Azerbejdżanem a Turkmenistanem, a czasami sprzeczne cele. Mimo to Azja Centralna musi zachować swoją strategiczną autonomię.

Konieczne pogłębienie współpracy między państwami

Patrząc w przyszłość, potrzebny jest szerszy mechanizm regionalny odpowiedzialny za korytarz, aby przenieść ten szlak na wyższy poziom, zwłaszcza jeśli inne kraje (takie jak Uzbekistan czy Armenia) dołączą do tych wysiłków. Choć Kazachstan z pewnością nie jest jedynym krajem, który ma żywotny interes w Korytarzu Środkowym i współpracy z Zachodem, wydaje się, że robi najwięcej, aby go zrealizować – bardziej niż sam Zachód. Wieloletnia, wielowektorowa polityka zagraniczna Kazachstanu wymaga zachodnich inwestycji. Prezydent Kazachstanu Kasym-Żomart Tokajew wielokrotnie wzywał do zwiększenia zachodnich inwestycji, aby w pełni zrealizować Korytarz Środkowy.

Podczas gdy wojna w Ukrainie trwa, Europa zdecydowanie popiera ten korytarz. Jego realizacja pozwoliłaby na omijanie Rosji drogą do towarów z Azji Centralnej i towarów chińskich. 12 czerwca w Astanie uruchomiono nową platformę koordynacyjną dla Środkowego Korytarza, aby „przekształcić korytarz w zrównoważoną, konkurencyjną i wydajną trasę”. Ta nowa platforma jest wynikiem Forum Inwestorów na rzecz Połączeń Transportowych UE-Azja Centralna, które odbyło się w Brukseli pod koniec stycznia. Celem spotkania było przekształcenie TITR w „multimodalną, nowoczesną, konkurencyjną, zrównoważoną, przewidywalną, inteligentną i szybką trasę łączącą Europę i Azję Środkową w ciągu 15 dni lub krócej”.

Podczas gdy Europa działa, Stany Zjednoczone pozostają w tyle. Nie jest głównym bezpośrednim beneficjentem korytarza ze względu na mniejszy wolumen handlu. Handel z państwami Azji Centralnej rośnie jednak i wzrósłby jeszcze bardziej, gdyby korytarz był w pełni operacyjny. W 2023 roku Stany Zjednoczone odnotowały ponad 3,4 miliarda dolarów w handlu z Kazachstanem, prawie 440 milionów dolarów z Uzbekistanem i około 119 milionów dolarów z Tadżykistanem, nie licząc inwestycji takich jak rozszerzona produkcja General Motors w Uzbekistanie.

Obfite bogactwa w Azji Centralnej

Region jest bogaty w niezbędne towary, takie jak pierwiastki ziem rzadkich i ropa naftowa, i graniczy z Rosją, Chinami, Iranem i Afganistanem. Nowa koncentracja Waszyngtonu na regionie, aby uzyskać większy dostęp do tych zasobów i zapewnić, że Pekin nie będzie miał monopolu, jest godna podziwu, ale działania muszą wspierać tę retorykę. Jedną z amerykańskich firm obecnych w Azji Centralnej jest Wabtec Corporation z siedzibą w Pensylwanii, która produkuje lokomotywy i wagony towarowe; na początku tego roku ogłoszono, że Wabtec nabył pełną własność zakładu montażu lokomotyw w Kazachstanie. Modernizacja floty lokomotyw jest zgodna z zaleceniami Banku Światowego i pomogłaby zakotwiczyć tę amerykańską firmę w regionie.

Jak przekonuje Bank Światowy, aby więcej towarów mogło trafić na zachód z regionu potrzebna jest lepsza infrastruktura, ściślejsza współpraca między agencjami i nowoczesne systemy celne. Kraje takie jak Kazachstan mają mnóstwo towarów, których pożądają światowe rynki, a międzynarodowe firmy ze Stanów Zjednoczonych, Unii Europejskiej i międzynarodowych instytucji finansowych, w tym Bank Światowy, EBOR, Azjatycki Bank Rozwoju i inne, dostarczają bardzo potrzebnych zaleceń inwestycyjnych i politycznych w celu poprawy wydajności Korytarza Środkowego.

Jeśli chodzi o Waszyngton i Korytarz Środkowy, prezydent Tokajew dobrze to podsumował: „Stany Zjednoczone zawsze były naszym strategicznym partnerem… Myślę, że zrobiliśmy bardzo dużo. Musimy jednak pójść dalej, aby rozwijać współpracę w tak wielu obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania”. Historyczna wizyta USTR Tai w Kazachstanie i Uzbekistanie jest ważna i oby zaangażowanie utrzymało się po listopadowych wyborach w USA.