29 kwietnia prezydent Uzbekistanu Szawkat Mirzijojew spotkał się z doradcami i rządem, aby omówić politykę kraju w zakresie przemysłu wydobywczego i metalurgicznego. Produkcja krajowego przemysłu geologicznego Uzbekistanu, w wyniku polityki rządu i realizacji ukierunkowanych programów, osiągnęła w 2023 r. prawie 11 miliardów dolarów.

Rząd Uzbekistanu jako wysoki priorytet podkreślił rozwój sektora wydobycia metali ziem rzadkich, zachwalając krajowe rezerwy i dokonanie przeglądu swoich struktur prawnych i gospodarczych, aby kraj był jak najbardziej atrakcyjny dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ).

5 kwietnia, Uzbekistan i Unia Europejska podpisały memorandum o porozumieniu w sprawie budowy strategicznego partnerstwa na rzecz rozwoju zrównoważonych łańcuchów wartości w obszarze surowców krytycznych. Wiceprzewodniczący wykonawczy UE i komisarz ds. handlu Valdis Dombrovskis zauważył: „Ta umowa z bogatym w zasoby Uzbekistanem pomoże Unii Europejskiej zabezpieczyć tak bardzo potrzebny dostęp do surowców krytycznych. Współpraca z partnerami w zakresie zabezpieczania materiałów na przyszłość stanowi część naszego szerszego globalnego zasięgu. Dla Uzbekistanu będzie to znaczący impuls w realizacji jego ambicji w zakresie dywersyfikacji gospodarczej [i] rozwoju przemysłu wydobywczego w sposób zrównoważony i odporny”.

Owocna współpraca z Koreą Południową

Kapitalizacja bogatych zasobów naturalnych Uzbekistanu pomoże wynieść kraj na wyższą pozycję na światowej scenie gospodarczej, eksportując towary, które stają się coraz ważniejsze we współczesnym świecie.

Zainteresowanie Uzbekistanu metalami ziem rzadkich jest długotrwałe. Badanie przeprowadzone w 2018 r. przez US Geological Survey zidentyfikowało 87 złóż pierwiastków ziem rzadkich i metali rzadkich w Uzbekistanie. Pierwiastki ziem rzadkich (metale rzadkie) to nazwa nadana dużej grupie pierwiastków, obejmującej beryl, lit, gal, ind, wanad, german, tytan, wolfram i molibden, a także gazy obojętne. Ponieważ prawie nigdy nie występują one w przyrodzie w postaci niezależnych minerałów i skoncentrowanych złóż, są one następnie wydobywane z rud lub odpadów innych metali lub minerałów w skomplikowanym technicznie i kosztownym procesie.

25 kwietnia 2019 roku Kombinat Górniczo-Hutniczy Almalyk (AGMK) otworzył pierwszy w Azji Centralnej ośrodek badań metali ziem rzadkich. Centrum powstało przy wsparciu południowokoreańskich zaawansowanych instytutów badawczych na terenie dawnego uzbeckiego Kombinatu Metali Ogniotrwałych i Żaroodpornych, który połączył się z AGMK we wrześniu 2016 r. Według Sung-il Yu, prezesa Koreańskiego Instytutu Technologii Przemysłowej, nowe centrum jest zarówno jedyne tego typu w Azji Środkowej, jak i najlepsze na świecie pod względem wyposażenia technicznego do badań metali rzadkich.

Podstawą powstania centrum było porozumienie z listopada 2017 roku pomiędzy Uzbekistanem a Koreą Południową dotyczące wspólnych działań w zakresie metali rzadkich oraz porozumienie pomiędzy AGMK a Koreańskim Instytutem Metali Rzadkich w sprawie utworzenia wspólnego uzbecko-koreańskiego centrum naukowo-technologicznego ds. metali rzadkich.

Duże zasoby Uzbekistanu

Obecnie większość minerałów wydobywanych w Uzbekistanie składa się z metali szlachetnych i nieżelaznych, chociaż istnieje ogromny niewykorzystany potencjał w zakresie produkcji pierwiastków ziem rzadkich. W kraju odkryto ponad 30 różnych rodzajów tego typu minerałów. Uzbekistan posiada ogromne zasoby surowców mineralnych i metali krytycznych, w tym złota, miedzi, wolframu, srebra i uranu. W kwietniu Mirzijojew w związku z tym nakazał swojemu rządowi opracowanie wspólnie z partnerami zagranicznymi projektów o wartości 500 milionów dolarów w zakresie produkcji metali ziem rzadkich.

Służba prasowa prezydenta Mirzijojewa poinformowała, że ​​jego zdaniem konieczne jest „rozszerzenie zagospodarowania istniejących i eksploracja nowych złóż surowców krytycznych – litu, grafitu, indu, wanadu i renu”. Na spotkaniu Mirzijojewa na temat polityki kraju w zakresie przemysłu wydobywczego i metalurgicznego omówiono także realizację projektu mającego na celu wyprodukowanie towarów o wartości 300 mln dolarów w nowej sferze „metalurgii proszków, która wcześniej nie istniała w Uzbekistanie”, wraz z wyposażeniem i komponentami pomocniczymi o wartości 100 mln dolarów.

W relacji ze spotkania stwierdzono, że Uzbekistan „osiągnął niedawno porozumienie z Unią Europejską w sprawie surowców krytycznych. Zapewni to większy dostęp do tego dużego rynku.” Szacuje się, że poza rezerwami metali ziem rzadkich Uzbekistan posiada również drugie co do wielkości rezerwy miedzi, molibdenu i złota w regionie. 2 maja na Trzecim Międzynarodowym Forum Inwestycyjnym w Taszkencie Mirzijojew przemawiał do ponad 2500 zagranicznych uczestników z 93 krajów.

Przedstawił kilka konkretnych propozycji opracowanych przez jego administrację, mających na celu wzmocnienie ochrony praw inwestorów, w szczególności projekt ustawy „O inwestycjach” opracowany zgodnie z zasadami i standardami Światowej Organizacji Handlu. Mirzijojew skupił się na rozszerzeniu wzajemnie korzystnej współpracy z inwestorami zagranicznymi, uznając wspólny rozwój zasobów mineralnych za jeden z priorytetów wzajemnie korzystnych partnerstw.

Pogłębienie współpracy z UE?

Mirzijojew odnotował także nawiązanie strategicznej współpracy z Unią Europejską w zakresie surowców i zapowiedział rozwój podobnych porozumień ze Stanami Zjednoczonymi i Wielką Brytanią. Zaprosił także wiodące firmy, m.in. do współpracy w zakresie głębokiego przetwarzania surowców strategicznych. Jako kolejną zachętę dla potencjalnych inwestorów z UE, USA i Wielkiej Brytanii Mirzijojew dodał, że opracowywany jest projekt ustawy „O podłożu gruntowym”, opartej na współczesnych doświadczeniach międzynarodowych, w celu stworzenia warunków zapewniających przejrzyste ramy prawne dla przyciągnięcia inwestorów jako udział w rozwoju gospodarki wydobywczej metali ziem rzadkich w Uzbekistanie.

Zwiększenie produkcji Uzbekistanu materiałów o wysokiej wartości wpisuje się w obietnice wyborcze Mirzijojewa złożone podczas kampanii reelekcyjnej w czerwcu 2023 r. W trakcie kampanii obiecał podwoić produkt krajowy brutto (PKB) Uzbekistanu do 160 miliardów dolarów do 2030 r. oraz „zwiększyć PKB na mieszkańca z obecnie od 2200 do 4000 dolarów”. Obietnica Mirzijojewa dotycząca zwiększenia PKB obejmowała „strategiczne megaprojekty” górnicze, obejmujące trzy zakłady przerobu miedzi, nową hutę miedzi i kompleks rafinacji miedzi. Stwierdził: „Mobilizujemy nasze możliwości, aby zwiększyć produkcję miedzi… trzy i pół razy, złota półtorakrotnie, srebra trzykrotnie i uranu trzykrotnie”.

Regionalna rywalizacja

Uzbekistan stoi w obliczu konkurencji w zakresie wydobywania swoich zasobów pierwiastków ziem rzadkich ze strony sąsiedniego Kazachstanu. Prezydent Kasym-Żomart Tokajew we wrześniu 2023 r. w przesłaniu do narodu Kazachstanu nazwał metale rzadkie i metale ziem rzadkich „nową ropą” i zauważył, że zagospodarowanie tych złóż powinno stać się priorytetem dla kraju. „Jednym z priorytetowych zadań [rządu] powinno być zagospodarowanie złóż metali rzadkich i metali ziem rzadkich, które w zasadzie przekształciły się w „nową ropę naftową”. […] Kraje, które będą w stanie zrealizować swój potencjał w tym obszarze, wyznaczą kurs postępu technologicznego na świecie”

Inicjatywy Uzbekistanu i Kazachstanu dotyczące metali ziem rzadkich mają szerszy element geopolityczny. Ich sukces może zapewnić dodatkowe możliwości ograniczenia nadmiernej zależności od rosyjskiej obecności, pozostaje jednak niejasne, w jaki sposób obejdzie się wąskie gardło w chińskich zdolnościach przetwórczych. Biorąc pod uwagę potencjalne zyski z wejścia na rynek i zdobywania wpływów w Unii Europejskiej i poza nią, oba państwa mogą uznać, że warto zintensyfikować wysiłki, niezależnie od tego, jak bardzo mogłoby to zachwiać stanowiskiem Pekinu i Moskwy.