Rosnące zapotrzebowanie na energię w Unii Europejskiej, głównym światowym odbiorcy, powoduje inicjowanie nowych projektów. Wzrasta znaczenie Azerbejdżanu dla Europy. W szczególności Azerbejdżan odgrywa szczególną rolę w opracowywaniu najnowocześniejszych technologii przesyłu energii.
W grudniu 2022 r. w Bukareszcie zatwierdzono nowy projekt w ramach inicjatywy Global Gateway. Projekt ten, nazwany podmorskim kablem energetycznym Morza Czarnego, ma na celu ustanowienie bezpiecznych źródeł energii dla Europy. Aby wesprzeć projekt, w Bukareszcie podpisano umowę o partnerstwie strategicznym z udziałem Komisji Europejskiej, Azerbejdżanu, Rumunii, Węgier i Gruzji.
Głównym priorytetem projektu jest dostarczenie energii odnawialnej do Rumunii za pomocą podwodnego kabla elektrycznego przebiegającego przez Azerbejdżan i Gruzję. Przewiduje się, że projekt, którego początkowy budżet wynosi 2,3 miliarda dolarów, zacznie działać do 2029 roku.
Podmorski kabel do Europy
W swoim oświadczeniu dotyczącym porozumienia przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen stwierdziła, że projekt ten zbliży kraje UE do Kaukazu Południowego. Dwa kraje Kaukazu Południowego, Azerbejdżan i Gruzja, udowodniły już, jak istotnymi są partnerami w kluczowych projektach dla Europy, wdrażając kilka inicjatyw w zakresie energii i tranzytu, w tym projekt Baku-Tbilisi-Ceyhan. W przyszłości, po zapewnieniu pokoju i stabilności w regionie, nie wyklucza się włączenia Armenii do projektu.
Fakt, że wszystkie trzy kraje posiadają znaczny potencjał w zakresie alternatywnych źródeł energii, czyni je ważnymi partnerami dla Europy. Projekt ten oznacza przesył energii nowej generacji na Zachód, w czym Azerbejdżan odgrywa kluczową rolę.
Ogółem potencjał energii odnawialnej Azerbejdżanu wynosi 27 gigawatów na lądzie i 157 gigawatów na morzu. Do 2027 r. zostaną wykorzystane 4 gigawaty tego potencjału, z czego 80 procent zostanie przeznaczone na eksport, przy czym oczekuje się, że wkrótce liczba ta wzrośnie do 25 gigawatów. Azerbejdżan planuje do 2027 roku uruchomić dodatkowe moce przesyłowe o mocy 6 gigawatów. Za kilka miesięcy będzie gotowe kompleksowe uzasadnienie techniczno-ekonomiczne dla nowego projektu kabla podwodnego zapewniającego bezpieczeństwo energetyczne. Obecnie przygotowywane jest uzasadnienie techniczno-ekonomiczne dla 4 gigawatów odnawialnych źródeł energii.
Projekt kabla na Morzu Czarnym ugruntuje rolę Azerbejdżanu jako niezawodnego dostawcy energii. Gaz azerbejdżański odegrał już kluczową rolę na europejskiej ścieżce dekarbonizacji, mimo że jest paliwem kopalnym; jest jednak o wiele lepszy niż węgiel. Azerbejdżan być może w przyszłości stanie się głównym eksporterem zielonej energii do Europy.
Azerbejdżan kluczowym ogniwem
Azerbejdżan podpisał umowy o mocy 10 gigawatów w protokołach ustaleń i nawet jeśli 1/3 lub połowa z nich zostanie zrealizowana, będzie to główne źródło energii dla Europy. Pomysł polega na tym, aby taką energię elektryczną eksportować drogą kablową na gruzińskie wybrzeże, a następnie przez Morze Czarne do Rumunii. Część z nich trafi do Turcji. Zwiększyłoby to ilość gazu dostępnego na eksport i uczyniłoby Azerbejdżan głównym eksporterem energii elektrycznej.
I rzeczywiście projekt ten mógłby rozszerzyć się poza kraje, które podpisały już tę umowę, ponieważ połączenia międzysystemowe z sieciami energetycznymi w całej Europie są dobrze rozwinięte. Po włączeniu do europejskiego systemu energetycznego energia wytwarzana w Azerbejdżanie może dotrzeć do dowolnej części Europy, a jej źródłem jest energia odnawialna Azerbejdżanu.
Biorąc pod uwagę rosnące zapotrzebowanie na różnorodne źródła energii, w szczególności odnawialne źródła energii, Turkmenistan i Kazachstan wraz z Azerbejdżanem mogą dołączyć do inicjatywy zielonego korytarza w celu eksportowania znacznych zasobów zielonej energii do Europy. Turkmenistan wyraził gotowość dostaw energii elektrycznej do Azerbejdżanu i Turcji przez Morze Kaspijskie. Obecnie kraj dostarcza energię elektryczną do sąsiednich krajów, takich jak Uzbekistan i Kirgistan. Niedawno wmurowano kamień węgielny pod nową elektrownię o mocy 1574 MW na wybrzeżu turkmeńskim w pobliżu Turkmenbaszy.
Potencjał w Kazachstanie
Na koniec 2022 roku w Kazachstanie działało 130 obiektów OZE o łącznej mocy 2400 MW. W ubiegłym roku produkcja energii odnawialnej w kraju osiągnęła poziom 5,11 mld kWh, co stanowiło 4,53 proc. całkowitej produkcji energii elektrycznej. W 2023 r. liczba ta ma wynieść 5 proc. Dodatkowo w 2022 r. oddano do użytku 12 obiektów OZE o łącznej mocy 385 MW i inwestycji o wartości 180 miliardów tenge (374 mln dolarów). W tym roku ma zostać oddanych do użytku 15 obiektów o łącznej mocy 276 MW.
Azerbejdżan i Kazachstan aktywnie angażują się w obiecujący projekt, pracując nad ułożeniem łącza światłowodowego na dnie Morza Kaspijskiego. Sama ta inicjatywa może w znaczący sposób przyczynić się do rozwoju infrastruktury cyfrowej dla usług łączności, ustanawiając cyfrowy korytarz telekomunikacyjny między Europą a Azją.
Obecne wysiłki Azerbejdżanu na rzecz Europy stanowią najskuteczniejszą metodę łagodzenia narastającego kryzysu energetycznego w regionie. Konsensus popierający tę koncepcję i zainteresowanie współpracą z Azerbejdżanem stale rosną. W tym względzie perspektywy włączenia gospodarek Azji Centralnej do inicjatyw Azerbejdżanu są obiecujące.