Region Kaukazu Południowego ze względu na czynniki geograficzne i gospodarcze, należy do drugiego poziomu priorytetów polityki zagranicznej Kazachstanu. Jednocześnie z każdym z tych krajów Kazachstan zbudował i promuje dość korzystny dla obu stron format stosunków. Ponadto w tym roku mija 30 lat od nawiązania stosunków dyplomatycznych między Kazachstanem a republikami Kaukazu Południowego.

Według wielu czynników stosunki Kazachstanu z Azerbejdżanem są najbliższe. Przede wszystkim ze względu na przynależność Azerbejdżan i Kazachów do jednej społeczności etniczno-językowej – Turków. Oba kraje znajdują się w Organizacji Państw Tureckich (OGA), Zgromadzeniu Parlamentarnym Krajów Turkijskojęzycznych (TURKPA) i Międzynarodowej Organizacji Kultury Tureckiej (TURKSOY). Ponadto są sąsiadami na Morzu Kaspijskim i dzięki temu nie tylko prowadzą współpracę dwustronną, ale także współpracują w rozwoju regionu Kaspijskiego.

W 2021 r. wolumen wzajemnej wymiany handlowej między Azerbejdżanem a Kazachstanem wyniósł 332,2 mln USD, trzy razy więcej niż w 2020 r. Ponad 80 kazachstańskich firm jest regularnymi eksporterami do tego kraju swoich produktów, w tym ropy naftowej i produktów naftowych, wyrobów metalowych, materiałów budowlanych, surowców chemicznych, pszenicy itp. W kraju znajduje się również 159 firm z udziałem kapitału kazachskiego, zajmujących się budownictwem, handlem, usługami, rolnictwem i transportem.

Zwiększenie tranzytu przez Morze Kaspijskie

W ramach wzajemnych relacji oba kraje wykazują duże zainteresowanie rozwojem korytarzy transportowych. Wynika to zwłaszcza z dużego potencjału tranzytowego każdego z nich. Tak więc, zgodnie z szacunkami Ministerstwa Przemysłu i Rozwoju Infrastruktury Kazachstanu, całkowita przepustowość portów morskich Kazachstanu wynosi 27 milionów ton ładunków rocznie. Tylko przez Aktau przez cztery miesiące tego roku przewieziono 1 mln 200 tysięcy ton ładunków. Od ubiegłego roku trwają prace nad stworzeniem w tym porcie hubu kontenerowego. W ubiegłym roku przez kolejny port w Kuryku przepłynęło 974 tys. ton ładunków.

Od 2013 roku Kazachstan, Azerbejdżan i inna republika Kaukazu Południowego, Gruzja, konsekwentnie angażują się w rozwój Transkaspijskiego Międzynarodowego Szlaku Transportowego (TITR). Na nim, koleją i częściowo drogą morską (przez Morze Kaspijskie), odbywa się transport kontenerowy z Chin do Turcji i krajów europejskich. W lutym 2014 r. powołano Komitet Koordynacyjny ds. Rozwoju TITR, w skład którego początkowo weszli krajowi przewoźnicy kolejowi i morscy z tych trzech krajów. Następnie, w grudniu 2016 roku, podjęto decyzję o utworzeniu Międzynarodowego Stowarzyszenia ,,Transkaspijski Międzynarodowy Szlak Transportowy”. Jednocześnie skład uczestników zwiększył się w związku z przystąpieniem zainteresowanych struktur handlowych Chin, Turcji, Polski, Rumunii i Ukrainy. W latach 2017–2020 przez TITR przewieziono 3,9 mln ton ładunków.

W marcu tego roku Azerbejdżan, Gruzja i Kazachstan zgodziły się na utworzenie spółki joint venture zajmującej się kwestiami kompleksowego tworzenia taryf, deklaracji ładunków, stosowania ujednoliconych rozwiązań informatycznych oraz konsolidacji ładunków tranzytowych. Później dołączyła do nich Turcja. Wspólne przedsięwzięcie zostanie oficjalnie zarejestrowane na początku lub w połowie 2023 r. Przez 4 miesiące 2022 r. wolumen przewozów ładunków na TITR wyniósł 733 tys. ton, co stanowi ponad 5 tys. wagonów i 10 tys. kontenerów. Według szacunków krajowej firmy Kazachstanu Temir Zholy, do końca roku oczekuje się sześciokrotnego zwiększenia wskaźników w porównaniu z 2021 r. – do 3,2 mln ton. Ogólnie rzecz biorąc, możliwe jest przewożenie do 10 milionów ton ładunków rocznie na tej trasie, w tym do 200 tysięcy kontenerów.

Harmonijna współpraca z Gruzją i Armenią

Stosunki między Kazachstanem a Gruzją rozwijają się na zasadach partnerstwa i wzajemnie korzystnej współpracy. Podstawą umowną współpracy dwustronnej jest ponad 70 dokumentów w różnych obszarach. Obroty handlowe w 2021 roku przekroczyły 88 mln USD Gruzja importuje kazachską ropę i produkty naftowe, aluminium, żelazostopy, pszenicę itp. Inwestycje Kazachstanu w gruzińską gospodarkę wynoszą obecnie 495,3 mln USD. Z kolei wolumen bezpośrednich inwestycji z Gruzji do Kazachstanu osiągnął 285 mln USD.

Politycznie Gruzja zajmuje dość interesującą pozycję w stosunkach międzynarodowych Kazachstanu. Z jednej strony, po wycofaniu się Gruzji z WNP w 2009 roku, które było konsekwencją konfliktu zbrojnego między nią a Rosją w sierpniu 2008 roku, faktycznie wypadła ona z agendy politycznej przestrzeni postsowieckiej. Z drugiej strony ten kraj Kaukazu Południowego konsekwentnie zmierza w kierunku zbliżenia z Unią Europejską. W czerwcu 2014 r. podpisano układ o stowarzyszeniu między Gruzją a Unią Europejską. A w marcu tego roku złożyła wniosek o przystąpienie do UE.

Sam fakt zauważalnego wzrostu wpływów Unii Europejskiej w kierunku wschodnim stopniowo zmniejsza dystans geograficzny między nią a krajami Azji Środkowej, w tym Kazachstanem. Ponadto UE była i pozostaje jednym z wiodących zagranicznych podmiotów politycznych prowadzących dość aktywną politykę w tym regionie. Najbardziej orientacyjne w tym względzie było przyjęcie nowej strategii regionalnej w 2019 r. Wszystko to jest ważne dla Kazachstanu, którego stosunki z Unią Europejską są na dość wysokim poziomie.

15 czerwca tego roku w Brukseli odbyło się międzynarodowe forum poświęcone kwestiom współpracy tranzytowej i transportowej między Kazachstanem a UE. W szczególności omówiono perspektywy rozbudowy Transkaspijskiego Międzynarodowego Szlaku Transportowego i jego integracji z międzynarodowym systemem logistycznym. W szczególności odnotowano ustanowienie transportu z gruzińskich portów w Batumi i Poti Morza Czarnego do rumuńskiego portu w Konstancy. Mając to wszystko na uwadze, Gruzja jest przedstawiana jako poważny partner Kazachstanu w ramach wspólnej współpracy z Unią Europejską i poszczególnymi krajami europejskimi.

Kazachstan jest najbardziej związany z Armenią poprzez wspólne uczestnictwo w Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym (OUBZ) i Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej (EUG). Ważne jest, że pierwsza operacja pokojowa w historii OUBZ została przeprowadzona w Kazachstanie w styczniu tego roku na wniosek kierownictwa kraju podczas przewodnictwa Armenii w tej organizacji. Sam kraj wysłał 100 żołnierzy do kolektywnych sił pokojowych. Wszystko to wyznaczyło pozytywny trend zarówno dla dalszego rozwoju OUBZ, jak i dla stosunków między dwoma państwami.

25 lutego br. premier Armenii Nikol Paszynian, przebywając w Kazachstanie, wziął udział w posiedzeniu Eurazjatyckiej Rady Międzyrządowej, odbył rozmowy z prezydentem Kassymem-Jomartem Tokajewem. Podczas spotkania omówiono perspektywy współpracy dwustronnej z naciskiem na wzmocnienie współpracy handlowej i gospodarczej. W 2021 roku obroty handlu zagranicznego Kazachstanu z Armenią wyniosły 19,1 mln USD. Podstawą eksportu Kazachstanu w tym przypadku są metale i produkty pochodne, produkty spożywcze i produkty chemiczne.

Potencjał na przyszłość

Kazachstan i Armenia są w stanie zwiększyć dodatkowy wolumen obrotów handlowych do wysokości ponad 200 milionów dolarów. Po niedawnej ratyfikacji przez stronę kazachstańską weszła w życie podpisana 16 lipca 2020 r. umowa międzyrządowa o współpracy handlowej i gospodarczej w zakresie dostaw produktów naftowych do Republiki Armenii. Innym ważnym wydarzeniem w relacjach między oboma krajami było otwarcie od 2 czerwca tego roku bezpośredniego regularnego lotu na trasie Ałmaty-Erywań-Ałmaty. Ponadto opracowywany jest ruch lotniczy między stolicami obu krajów.

Tak więc, dzięki kluczowym zasadom swojej polityki zagranicznej – wielowektorowości i pragmatyzmowi, Kazachstan aktywnie rozwija stosunki z trzema republikami Kaukazu Południowego. Warto zauważyć, że pomimo ich geograficznej i historycznej wspólnoty, wszystkie są różne politycznie i etniczno-kulturowo. Cechy każdego z nich wymagają starannego przestudiowania i zrozumienia, z którymi dyplomacja Kazachstanu radzi sobie przyzwoicie.