Uzbekistan może starać się wzmocnić strategiczną współpracę z Chinami w celu rozwiązania szeregu problemów gospodarczych, ponieważ jego główny partner w handlu zagranicznym, Rosja, spotkał się z zachodnimi sankcjami.

Uzbekistan postawił sobie za cel połączenie ze światowymi szlakami transportowymi i handlowymi. Na niedawnym spotkaniu Szanghajskiej Organizacji Współpracy (SCO) w Pekinie zaprezentowano ,,Nową Strategię Rozwoju Uzbekistanu na lata 2022-2026″. Strategia zakłada pogłębienie więzi gospodarczych Uzbekistanu z Chinami. Mówi o rozszerzeniu współpracy ze strategicznymi partnerami, takimi jak Chiny, ale o Rosji się nie wspomina.

Stosunki gospodarcze Uzbekistanu z Chinami związane są głównie z projektami infrastrukturalnymi. Projekt kolei Chiny-Kirgistan-Uzbekistan odegra ważną rolę dla obu krajów. Całkowita długość drogi, która połączy chińskie miasto Lanzhou z Taszkentem, wynosi 4380 kilometrów. Chociaż projekt istnieje od 1990 roku, obecnie nie ma bezpośredniego połączenia kolejowego między Chinami a Uzbekistanem przez Kirgistan. Po ukończeniu linii kolejowej Chiny-Kirgistan-Uzbekistan tranzyt zostanie wysłany z Taszkentu przez Osz w Kirgistanie do Lanzhou w Chinach.

Projekty kolei w końcu ruszy?

Do niedawna projekt napotykał poważne przeszkody finansowe i administracyjne. Trwające spory graniczne między Kirgistanem a Uzbekistanem niemal wstrzymały projekt. Ponadto istniejąca infrastruktura kolejowa między Uzbekistanem a Kirgistanem została zbudowana w czasach sowieckich i wymaga modernizacji, aby trasa Chiny-Kirgistan-Uzbekistan mogła w pełni funkcjonować. Ponieważ nowa linia kolejowa w Kirgistanie nie została jeszcze ułożona, na obu końcach trasy, w Chinach i Uzbekistanie, tranzyt wzdłuż korytarza jest transportowany koleją, a w środkowej części, w Kirgistanie, drogą lądową.

W kwietniu wicepremier Uzbekistanu, minister inwestycji i handlu zagranicznego Sardor Umurzakow oraz minister gospodarki i handlu Kirgistanu Danijar Amaneldijev ogłosili osiągnięcie porozumienia w sprawie linii kolejowej Chiny-Kirgistan-Uzbekistan. Ponadto p.o. ministra spraw zagranicznych Uzbekistanu Vladimir Norov spotkał się z ambasadorem Kirgistanu w Uzbekistanie i wyraził chęć przyspieszenia projektu kolejowego Chiny-Kirgistan-Uzbekistan. Jeśli projekt zakończy się sukcesem, może to otworzyć Uzbekistanowi drogę do Azji Południowej. Trasa omija kontrolowany przez talibów Afganistan. Niestabilność w Afganistanie od dawna utrudnia próby połączenia Azji Centralnej i Azji Południowej.

Inicjatywa chińska ,,Jeden pas, jedna droga” jest zgodna z dążeniem Uzbekistanu do rozszerzenia handlu. Od czasu uruchomienia Pasa i Szlaku w 2013 roku Uzbekistan stał się ważnym partnerem Chin. Chociaż oba kraje nie mają wspólnej granicy, Uzbekistan odgrywa ważną rolę w Inicjatywie Pasa i Szlaku. Dwie trasy przechodzą przez Uzbekistan i łączą się z Chinami przez Kazachstan na zachodzie lub Kirgistanem na południu. Obie trasy połączą się w Taszkiencie i przejdą przez Turkmenistan do Iranu, Azji Zachodniej i Indii. Uzbeccy spedytorzy mogą również łączyć się z Europą, Kaukazem Południowym i Turcją, korzystając z usług kolejowych na pozostałych dwóch trasach przez Kazachstan.

Ryzyko chińskiej pułapki

Nie jest tajemnicą, że chiński kapitał jest drogi. Nadmierne poleganie na chińskich rynkach i inwestycjach stwarza poważne ryzyko. Uzbekistan i inne państwa Azji Środkowej doskonale zdają sobie z tego sprawę. Pożyczki uprzywilejowane na projekty infrastrukturalne i wsparcie techniczne wymagają, aby co najmniej połowa zakupionych materiałów, sprzętu, technologii i usług pochodziła z Chin. Uzbekistan potrzebuje chińskich pożyczek ze względu na trudności gospodarcze i położenie geograficzne. Podczas gdy chiński kredyt pomoże pobudzić aktywność gospodarczą i handel w Uzbekistanie, istnieje ryzyko, że kraj stanie się zależny od chińskich inwestycji w utrzymanie i rozwój infrastruktury Pasa i Szlaku. Innym problemem jest to, że przewaga chińskich firm w preferencyjnych warunkach handlowych może podważyć konkurencyjność lokalnych firm i zwiększyć popyt na chińskie towary w Uzbekistanie i Azji Centralnej jako całości.

Nowe podejście rządu w Taszkencie na rzecz wzmocnienia więzi gospodarczych z Chinami może być okazją do lepszego wykorzystania ich naturalnych zalet, takich jak kluczowe położenie geograficzne. Granicząc ze wszystkimi innymi krajami Azji Środkowej i Afganistanem, Uzbekistan ma połączenia tranzytowe we wszystkich kierunkach. Jako kraj śródlądowy jest wyjątkowo zależny od tych transgranicznych połączeń transportowych i doskonale zdaje sobie sprawę z tego, jak działają.

Rosja w gospodarczym odwrocie?

Rosyjska inwazja na Ukrainę oznacza, że Kreml nie może już udzielać takiego wsparcia gospodarczego, jak wcześniej i nie jest jasne, jak głęboko Rosja będzie zainteresowana strategicznym zaangażowaniem w regionie w przyszłości. Rosja jest głównym partnerem handlowym Uzbekistanu. W 2021 roku dwustronna wymiana handlowa z Rosją wyniosła 7,5 mld USD. Dwustronna wymiana handlowa z Chinami wyniosła nieco ponad 7,4 mld USD. Uzbeckie banki są jednak coraz bardziej zaniepokojone ryzykiem wtórnych sankcji. W ostatnich latach Uzbekistan otrzymał duże pożyczki od objętych sankcjami rosyjskich banków, w tym Gazprombanku, VTB, VEB i innych. Banki te powinny finansować duże projekty gospodarcze w kraju.

Sankcje wobec Rosji oznaczają, że Uzbekistan może stracić te pieniądze. Jednym ze sposobów wypełnienia tej luki jest współpraca z Chinami. Tymczasem Chiny kontynuują realizację projektu ,,Jeden pas, jedna droga” i wzmacniają swoją rolę w regionie. Jeśli Uzbekistan chce stać się regionalnym węzłem tranzytowym i zwiększyć swoją potęgę gospodarczą, musi walczyć o zmniejszenie zależności od zagranicznych sponsorów i uniknięcie błędów innych krajów. Zatem Taszkent musi mądrze grać w tą grę i przewidywać pułapki.