W tym roku mija 30. rocznica ogłoszenia niepodległości państwowej Uzbekistanu. Po rozpadzie ZSRR w 1991 roku Uzbekistan musiał odbudować swoją państwowość, pod wieloma względami od podstaw, tworząc system administracji państwowej. I tak np. w tym czasie w Ministerstwie Spraw Zagranicznych republiki pracowało 5 osób, a na tym samym stanowisku znajdowało się wiele organów władzy i administracji państwowej, które miały stać się podstawą ustroju państwowego.

Proces kształtowania się nowej państwowości przebiegał na tle bardzo złożonych problemów ekonomicznych, społecznych i etnicznych. Niespokojna sytuacja miała również miejsce w Afganistanie, gdzie mudżahedini byli na skraju zwycięstwa nad rządzącym reżimem. Mimo to przywódcom Uzbekistanu udało się sformułować i wdrożyć własną strategię rozwoju kraju. 

Jego istotą było stworzenie samowystarczalnej gospodarki i suwerennego państwa. Z punktu widzenia treści ekonomicznej reform, w połowie lat 90. rozpoczęto wdrażanie modelu substytucji importu, co implikuje położenie nacisku na rozwój i wsparcie producentów krajowych, a także pewną zamkniętość systemu ekonomicznego.

Przemiany społeczne i gospodarcze

Republika była dla wielu krajów trudnym rozmówcą, mając własne, często twarde stanowisko w pewnych kwestiach na poziomie regionalnym i ponadregionalnym. Uzbekistan spełnił jednak swoje zadania pierwszego etapu tworzenia państwowości i nowej gospodarki rynkowej. Przeszedł etap izolacji, podążając własną ścieżką ewolucyjnego rozwoju bez szokowych eksperymentów na gospodarce i populacji. Można przytoczyć przykłady kilku krajów byłego ZSRR, które poszły drogą terapii szokowej i zbudowały w dużej mierze kapitalizm oligarchiczny. W Uzbekistanie państwo nie odmówiło udziału w gospodarce, zwłaszcza w sektorach strategicznych.

Ale ten system, który w pewnych cechach przypomina chiński i wietnamski model reform, już pod koniec 2010 roku zaczął wykazywać swoje ograniczenia.Po dojściu Szawkata Mirzijojewa do władzy w 2016 r. w kraju zaczęły się zmiany. Zaproponowano i rozpoczęto realizowanie prograum kompleksowych reform systemu administracji publicznej, gospodarki, polityki zagranicznej, sfery społecznej. Kluczowym i najbardziej udanym kierunkiem, są reformy polityczne, zwłaszcza systemu administracji publicznej i służby cywilnej. Przez ponad 20 lat władze w kraju nie mogły uchwalić ustawy o służbie publicznej.

Jeśli chodzi o reformy gospodarcze, nowe kierownictwo kraju porzuciło model substytucji importu i rozpoczęło przejście do modelu wzrostu gospodarczego zorientowanego na eksport. W ostatnich latach nie nastąpiły jednak istotne zmiany w strukturze eksportu, poza wzrostem podaży złota. Nie możemy jeszcze mówić o tym, że Uzbekistanowi udało się przestawić na model rozwoju gospodarczego zorientowany na eksport.

Jednocześnie odnotowuje sukcesy republiki w przemyśle rolnym i tekstylnym, w szczególności w zakresie przetwórstwa bawełny. Republika nabiera potężnego tempa w dziedzinie turystyki, co wkrótce pozwoli krajowi stać się jednym ze światowych liderów w tym kierunku. W niedługim czasie Uzbekistan będzie w stanie osiągnąć liczbę 10 milionów turystów rocznie.

Pandemia pokazała również, że Uzbekistan ma zdolność do rozwijania własnego przemysłu farmaceutycznego. Kraj ma tu ogromny potencjał. Jednak stopa inflacji w kraju jest nadal wysoka, a wysokie oprocentowanie kredytów dla obywateli, a zwłaszcza przedsiębiorców, nie pozwala biznesowi osiągnąć punktu opłacalności, czyniąc projekty niestabilnymi.

Niewątpliwie najważniejszym problemem jest to, że Uzbekistan odnotowuje wysokie tempo wzrostu zadłużenia zagranicznego, które obecnie zbliża się do połowy PKB republiki.  Emisje pożyczkowe, zwłaszcza na projekty infrastruktury zewnętrznej, wymagają uporządkowania, w przeciwnym razie dług wymknie się spod kontroli. Są też problemy w dziedzinie zatrudnienia, których ożywienie trudno sobie wyobrazić bez gwałtownego ożywienia gospodarczego. Szczególnie warto zwrócić uwagę na bezrobocie młodzieży wiejskiej – to kluczowy problem Uzbekistanu, który wpływa m.in. na politykę bezpieczeństwa kraju. Młodzież niepracująca jest potencjalnym paliwem dla międzynarodowego terroryzmu.

Dziś uzbeckie partie polityczne otrzymały znacznie więcej gwarancji za swoją działalność i propagandę przedwyborczą niż jeszcze kilka lat temu, a ich przywódcy mogą wyrażać propozycje odbiegające od narodowej linii rządowej. Kandydatura obecnego prezydenta wydaje się niekwestionowana. Szawkat Mirzijojew zaproponował państwu i ludziom swój program reform, który, choć z dużym trudem, jest stopniowo realizowany.

Relacje z Rosją: błędem jest sądzić, że Uzbekistan patrzy na Zachód

W ciągu ostatnich 30 lat stosunki między Rosją a Uzbekistanem były mieszane. Były okresy recesji, a nawet mrozów. Rok 2005 był więc rokiem przełomowym i oba kraje podpisały porozumienie o stosunkach sojuszniczych. Po 2016 roku możemy mówić o bezprecedensowym wzroście stosunków rosyjsko-uzbeckich w wymiarze politycznym, gospodarczym, a także w sferze bezpieczeństwa i współpracy humanitarnej.

Po Kazachstanie, to młodzież uzbecka zajmuje drugie miejsce w Rosji pod względem liczby studentów zagranicznych. Żaden inny kraj postsowiecki nie ma takiej liczby filii rosyjskich uniwersytetów jak w Uzbekistanie. Wkład Federacji Rosyjskiej w edukację i szkolenie kadr dla Uzbekistanu jest ogromny. Przełomem gospodarczym i technologicznym w Uzbekistanie było podjęcie decyzji o budowie elektrowni atomowej w oparciu o projekt rosyjskiego Rosatomu. Jednocześnie ta decyzja Taszkentu to nie tylko ekonomiczny, ale i poważny przełom polityczny.

Budowa elektrowni jądrowej i jej utrzymanie przez następne 60-80 lat wzmocni stare i rozwinie nowe silne więzi między dwoma krajami. Uzbekistan aktywnie uczestniczy też we wspólnych ćwiczeniach wojskowych prowadzonych z Rosją w różnych formatach. W przestrzeni postsowieckiej kraj staje się poważnym nabywcą rosyjskiego sprzętu wojskowego, w tym śmigłowców bojowych i samolotów, modernizując czołgi przy pomocy technologii z Federacji Rosyjskiej.

​Nie może zgodzić się ze stwierdzeniami, że Uzbekistan patrzy na Zachód. Analityk przyzwyczajony do pracy z liczbami i faktami, widzi rosyjskie inwestycje w Uzbekistanie, które pokazują wyraźnie, kto jest strategicznym partnerem naszej republiki.