Odkładanie tego, co miało stać się regularnym forum spotkań przywódców Azji Centralnej, nie jest dobrym pomysłem. 23 października uzbeccy urzędnicy ogłosili, że trzecie spotkanie konsultacyjne szefów państw Azji Centralnej zostało przełożone na 2021 rok z powodu pandemii koronawirusa.
Deklarowane uzasadnienia związane są z pandemią COVID-19 i brakiem możliwości zorganizowania dużych wydarzeń politycznych. Jednak prawdopodobnie pandemia nie była głównym powodem opóźnienia ważnych zgromadzeń regionalnych. Spotkanie miało odbyć się w Kirgistanie i jeszcze we wrześniu uzbeccy i kirgiscy urzędnicy aktywnie dyskutowali o przygotowaniach.
Ponadto państwa regionu przygotowały międzypaństwowy dokument o przyjaźni, dobrosąsiedztwie i współpracy na rzecz rozwoju Azji Centralnej w XXI wieku, który miał zostać podpisany i przyjęty na planowanym szczycie konsultacyjnym w Biszkeku późną jesienią. Teraz liderzy Azji Centralnej planują rozważyć tę umowę podczas spotkania w Turkmenistanie w 2021 roku.
Pandemia, Kirgistan i brak agendy
Nie kwestionując wpływu trwającej pandemii jako jednej z przyczyn odwołania zbliżającego się zgromadzenia, wygląda na to, że głównym powodem decyzji o odroczeniu była niestabilna sytuacja polityczna w Kirgistanie. Po ostatnich wyborach parlamentarnych kraj przeżył poważny kryzys polityczny.
Wyniki wyborów zostały unieważnione przez Centralną Komisję Wyborczą pod presją ulicznych protestów, w tym szturmów na budynki rządowe i ucieczek z więzień skazanych polityków. Prezydent Kirgistanu Sooranbaj Dżeenbekow został zmuszony do rezygnacji, a jego obowiązki zostały przeniesione na nowo wybranego premiera Sadyra Żaparowa, który był jednym z polityków oswobodzonych z więzienia podczas powyborczych protestów. Od tego czasu Żaparow również zrezygnował ze stanowiska, aby kandydować na prezydenta w styczniu.
Obecny rząd musi legitymizować swoją rolę wewnętrznie i na arenie międzynarodowej po przeprowadzeniu nowych wyborów parlamentarnych i prezydenckich, tych pierwszych obecnie nieplanowanych, a tych drugich wyznaczonych na dziesiątego stycznia. Dlatego można sądzić, że pozostałe kraje regionu zdecydowały się zawiesić szczyt regionalny do momentu ustabilizowania sytuacji wewnętrznej Kirgistanu i utworzenia nowego rządu.
Drugim powodem zmiany harmonogramu spotkania może być brak konkretnego programu. Najpilniejsze kwestie dla państw regionalnych, w tym wytyczenie granic, połączenia graniczne i wzrost handlu regionalnego, które zostały podniesione podczas poprzednich dwóch spotkań konsultacyjnych, zostały w większości rozwiązane.
Przykładowo, proces delimitacji i w dużej mierze wytyczenia granic Kazachstanu z Turkmenistanem i Kirgistanem, a także granic Uzbekistanu z Kazachstanem, Turkmenistanem i Tadżykistanem został zakończony. Po 2016 roku obroty handlowe Uzbekistanu z Kirgistanem wzrosły ośmiokrotnie, z Tadżykistanem i Turkmenistanem pięciokrotnie, a obroty handlowe z Kazachstanem wzrosły o 1 mld USD. Systemy wizowe i przekraczanie granic zostały złagodzone, ułatwiając kontakty międzyludzkie i dalszy handel regionalny. Delikatna kwestia dystrybucji zasobów wodnych została przekazana do negocjacji między ekspertami, a nie politykami.
Trzecim powodem może być to, że po prostu nie ma zapotrzebowania na dodatkowe spotkanie regionalne. W ostatnich miesiącach regionalni liderzy i ministrowie spraw zagranicznych przeprowadzili szereg spotkań wielostronnych i dwustronnych z podmiotami zewnętrznymi, zarówno osobiście, jak i online. Z tego powodu mogli już rozmawiać na temat odpowiednich aktualnych kwestii i nie widzą potrzeby kolejnego spotkania. Przywódcy krajów Azji Centralnej wzięli udział w nadzwyczajnym posiedzeniu Rady Współpracy Państw Tureckojęzycznych w kwietniu 2020 r. i szczycie Rady Szefów Państw Szanghajskiej Organizacji Współpracy w listopadzie ubiegłego roku.
Dlaczego odroczenie nadal nie jest dobrym pomysłem?
Odkładanie tego, co miało stać się regularnym forum spotkań przywódców Azji Centralnej, nie jest dobrym pomysłem, niezależnie od powyższych powodów. Po pierwsze, pomimo tych wszystkich powodów i współczesnych wyzwań, zorganizowanie prawdziwie regionalnego spotkania, przynajmniej w Internecie, miałoby ogromne znaczenie symboliczne. W czasie pandemii COVID-19, po której nastąpił bezprecedensowy globalny kryzys społeczno-gospodarczy, który silnie dotknął Azję Centralną, region bardziej niż kiedykolwiek wymaga współpracy w odpowiedzi na te pilne trudności.
Spadek rozwoju gospodarczego, ograniczenie handlu zagranicznego, cięcia dochodów publicznych i spadek cen zasobów naturalnych można przezwyciężyć dzięki regionalnej współpracy wielostronnej. Dlatego ogólne ożywienie gospodarek krajowych, a także skuteczna walka z pandemią COVID-19 są z natury zależne od regionalnej koordynacji odpowiednich polityk krajowych.
Po drugie, niezależnie od niezwykłej poprawy stosunków między krajami regionalnymi opartej na lepszym zrozumieniu i wzmocnionym zaufaniu, Azja Centralna nadal potrzebuje wspólnego porozumienia w kilku sprawach: racjonalnego i sprawiedliwego podziału regionalnych zasobów wodnych, całkowitego rozwiązania kwestii granicznych między Kirgistanem a Tadżykistanem, a także Uzbekistanem i Kirgistanem oraz działań dotyczących problemów, takich jak zmiana klimatu i migracja.
Żadnej z tych kwestii nie można rozwiązać tylko dwustronnie, ale wymagają one dyskusji regionalnych. W konsekwencji kwestie te należy negocjować w celu znalezienia akceptowalnych rozwiązań w kontekście wielostronnych spotkań regionalnych.
Po trzecie, siłę i jedność Azji Centralnej w stosunkach z podmiotami zewnętrznymi można wzmocnić poprzez częste i regularne spotkania przedstawicieli krajów regionalnych na różnych szczeblach. Aby uniknąć stania się ofiarą taktyki „dziel i rządź” przez kraje zewnętrzne, państwa regionalne muszą wykazać większe zrozumienie i gotowość do wzajemnego wspierania się. Zagraniczni gracze zwykle wnoszą do agendy regionalnej własne interesy, co czasami może utrudniać znalezienie kompromisu w delikatnych kwestiach Azji Centralnej.
Co więcej, prawdziwie regionalne spotkanie bez udziału sił zewnętrznych może pomóc wzmocnić osobiste relacje przywódców regionalnych. Jest to ważne, biorąc pod uwagę specyfikę sytuacji politycznej w regionie, gdzie najwyżsi przywódcy odgrywają kluczową rolę w określaniu zarówno polityki wewnętrznej, jak i zagranicznej.
Trzeba współpracować
Współczesne kryzysy w Azji Centralnej wymagają mobilizacji regionalnych wysiłków w celu znalezienia skutecznych rozwiązań pilnych problemów takich jak spowolnienie gospodarcze i niestabilność polityczna w Kirgistanie. W takich okolicznościach decyzja o odroczeniu corocznego spotkania konsultacyjnego liderów regionalnych nie jest pozytywnym sygnałem gotowości do pogłębiania regionalnych partnerstw.
Współpraca i koordynacja mogą być korzystne dla wszystkich krajów Azji Centralnej, a izolacjonizm i nadmierne poleganie na partnerach zewnętrznych mogą znacznie utrudnić rozstrzyganie drażliwych kwestii.
Czas pomyśleć o przyszłości pogłębiania współpracy regionalnej. Jakie nowe horyzonty można odkrywać wspólnie? Czy kraje regionalne są gotowe na poszerzenie współczesnej współpracy i wypracowanie nowych form partnerstwa? A co z instytucjonalizacją niektórych obszarów współpracy, takich jak dystrybucja wody, aby regularne rozmowy były punktem wyjścia do dalszej integracji? To ważne kwestie do omówienia na zbliżających się spotkaniach państw Azji Centralnej, opartych na wzajemnym szacunku i suwerenności narodowej.
Powiązany artykuł