Piąte spotkanie konsultacyjne prezydentów regionów obfitowało w dialog na temat praktycznych aspektów, ale jego wdrożenie jest trudnym zadaniem. W zbiorowych marzeniach prezydentów Azji Środkowej nie ma końca możliwościom integracji regionalnej.

Pomysły narodziły się podczas ostatniego półformalnego spotkania przywódców Azji Środkowej, które odbyło się w tym roku w stolicy Tadżykistanu, Duszanbe.

W swoim przemówieniu wygłoszonym 14 września na piątym spotkaniu konsultacyjnym głów państw prezydent Kazachstanu Kassym-Żomart Tokajew skupił się na tym, jak promować większy handel.

Pobudzenie handlu

Pomysł Tokajewa zakłada oparcie się na modelu Central Asia Gateway – niedawno utworzonej kompleksowej platformy internetowej dla przedsiębiorców poszukujących wskazówek na temat biurokratycznych komplikacji związanych z importem i eksportem towarów w regionie. Argumentował, że ujednolicona elektroniczna baza danych producentów towarów mogłaby służyć jako źródło informacji dla przedsiębiorstw chcących nawiązać kontakty, znaleźć partnerów i zaangażować się w handel transgraniczny.

„W ciągu ostatnich pięciu lat wewnątrzregionalne obroty handlowe wzrosły o ponad 80 procent, osiągając 10,6 miliarda dolarów. Jestem przekonany, że to nie koniec. Nasze kraje mają ogromny potencjał do dalszego rozwoju handlu” – powiedział Tokajew. „Nasze kraje mają szansę w najbliższej przyszłości zwiększyć wzajemne obroty handlowe do 15 miliardów dolarów”.

„Środowiska biznesowe naszych krajów powinny być głównymi motorami wzrostu obrotów handlowych. Dlatego stworzenie dla nich sprzyjającego środowiska musi być priorytetem” – powiedział swoim kolegom, wśród których w tym roku był także gość specjalny, prezydent Azerbejdżanu Ilham Alijew.

Inny zestaw danych wspomniany wcześniej tego samego dnia na forum gospodarczym w Duszanbe wskazuje, że znaczna część ruchu towarowego przechodzi przez Kazachstan. Jak powiedział podczas wydarzenia kazachski minister gospodarki narodowej Alibek Kuantyrow, obroty handlowe jego kraju z krajami Azji Centralnej w 2022 roku wyniosły 7,9 mld dolarów, co oznacza wzrost o 25 proc. w stosunku do roku poprzedniego.

„Ważne jest utworzenie efektywnej sieci regionalnych łańcuchów dostaw” – stwierdził Kuantyrow, dodając, że istnieje 300 rodzajów towarów, którymi Kazachstan mógłby handlować ze swoimi sąsiadami.

Logistyka i transport

Prezydent Turkmenistanu Serdar Berdymukhamedow przybył na spotkanie z propozycją uzupełniającą. „[Propozycja] rozważenia możliwości uruchomienia środkowoazjatyckiej platformy transportowo-logistycznej, której głównym celem mogłoby być… utworzenie węzłów transportowych w regionie, utworzenie korytarzy tranzytowych i zwiększenie efektywności już istniejących, a także optymalizacja i zharmonizować procedury celne, migracyjne i inne na międzynarodowych szlakach transportowych przebiegających przez nasze państwa” – powiedział.

Prezydent Uzbekistanu Szawkat Mirzijojew określił stawkę w kategoriach kosztów finansowych.  „Biorąc pod uwagę odległość od [naszych] głównych rynków zagranicznych, udział nakładów na transport towarów z naszych krajów sięga 50 proc. finalnego kosztu produktu. To znaczy, podczas gdy średnia światowa nie przekracza 11 proc.” – stwierdził. „Oznacza to, że nasze gospodarki są zmuszone ponosić obciążenia transportowe dwa do trzech razy większe niż w krajach rozwiniętych”.

Jak podkreślają eksperci ds. handlu, aby jakikolwiek produkt mógł dotrzeć z Azji Środkowej do nabywcy końcowego spoza regionu, musi pokonać wiele przeszkód celnych, co zwiększa koszty na każdym etapie. „Musimy stworzyć mechanizmy promujące efektywne korytarze transportowe umożliwiające wejście na rynki Chin, Azji Południowej, Bliskiego Wschodu i Unii Europejskiej poprzez wprowadzenie kompleksowych stawek celnych” – powiedział uzbecki prezydent.

Ale takie aspiracje niezmiennie schodzą gdzieś pomiędzy stół kreślarski a kancelarie rządów Azji Centralnej. Obserwatorzy agendy integracji będą zatem z zainteresowaniem przyglądać się, czy intrygująca sugestia Mirzijojewa dotycząca powołania Rady Gospodarczej Państw Azji Centralnej zostanie przyjęta. Choć ta dyskusyjna jednostka nie wydaje się tak ustrukturyzowana, jak już istniejące bloki, takie jak Euroazjatycka Unia Gospodarcza pod przewodnictwem Rosji, której członkami są Kazachstan i Kirgistan, prawdopodobnie jest ona postrzegana jako pierwszy odskocznia w tym kierunku.

Technologia i surowce

W międzyczasie prezydenci zgodzili się na utworzenie wspólnej komisji monitorującej realizację warunków Porozumienia o wzmocnieniu wzajemnych połączeń regionalnego transportu lądowego. W komisji będą reprezentowani urzędnicy ds. transportu ze wszystkich pięciu krajów. Historycznie rzecz biorąc, trudności w uruchamianiu inicjatyw ogólnoregionalnych polegały na tym, że każde tego typu przedsięwzięcie było tak mocne, jak jego najsłabsze ogniwo.

Wkład Prezydenta Kirgistanu Sadyra Żaparowa w sesję propozycji budowania instytucji polegał na zasugerowaniu utworzenia regionalnego centrum promocji technologii energooszczędnych i oszczędzających zasoby. Organ ten miałby siedzibę w Biszkeku i lobbowałby na rzecz racjonalnego wykorzystania zasobów wody i energii, powiedział.

Siła tego pomysłu została jednak nieco osłabiona przez jego decyzję o pominięciu spotkania głów państw założycieli Międzynarodowego Funduszu Ratowania Morza Aralskiego, które odbyło się 15 września. Gospodarz, prezydent Emomali Rahmon, również nie miał żadnych konkretnych pomysłów.