Umowa ramowa o współpracy wojskowej między Tadżykistanem a Turcją rozszerza możliwości Ankary w regionie Azji Centralnej. Szefowie Ministerstwa Obrony Tadżykistanu Sherali Mirzo i Turcji Hulusi Akar 20 kwietnia, podczas wizyty delegacji tadżyckiej w Ankarze, podpisali umowę ramową o współpracy wojskowej między oboma krajami.
Według Ministerstwa Obrony Narodowej Turcji, podczas zamkniętego spotkania omówiono kwestie bezpieczeństwa regionalnego i obrony, a także współpracy w dziedzinie przemysłu obronnego.
Turecki minister obrony Akar powiedział, że oba kraje łączą więzi historyczne i kulturowe, a także wspólnota religijna. Podkreślił, że Ankara jest gotowa wymienić się doświadczeniami z Duszanbe w zakresie ochrony granic i walki z terroryzmem, a także szkolenia wojskowego.
Wizyta rok po konflikcie granicznym
Wizyta ministra obrony Tadżykistanu w Turcji ma miejsce prawie rok po wizycie Hulusiego Akara w Tadżykistanie w lipcu 2021 r., dwa miesiące po konflikcie zbrojnym na granicy tadżycko-kirgiskiej. Następnie turecki minister jako pierwszy odwiedził Kirgistan, gdzie omówił porozumienia o współpracy w sferze wojskowej, osiągnięte w wyniku wizyty prezydenta Kirgistanu Sadyra Żaparowa w Turcji w czerwcu 2021 roku.
Efektem realizacji porozumień między Biszkekiem a Ankarą było nabycie przez Kirgistan dronów Bayraktar TB2. W związku z tym republika stała się pierwszym krajem wśród członków OUBZ, który nabył tureckie drony wojskowe, a w marcu 2022 r. ogłosił ich użycie podczas ćwiczeń taktycznych.
W ostatnich latach Turcja podejmuje aktywne działania na rzecz rozszerzenia współpracy wojskowej z państwami Azji Centralnej. Zainteresowanie państw regionu współpracą wojskową z Ankarą było spowodowane faktem użycia najnowszego sprzętu wojskowego tego kraju w konflikcie w Górskim Karabachu, gdzie wyraźnie wykazano wyższość Azerbejdżanu. Szczegóły obecnej umowy ramowej o współpracy wojskowej między Duszanbe a Ankarą pozostają nieznane, ale można zakładać, że w grę może wchodzi nabycie podobnych dronów przez Tadżykistan.
Arbiter konfliktu?
Możliwe, że Tadżykistan chce zrównać szanse z sąsiednim krajem. Turcja, będąc wschodnią flanką Zachodu, wykorzystując osłabienie rosyjskiego parasola bezpieczeństwa w regionie, stopniowo wypełnia tę próżnię. Ankara być może dąży do uzyskania możliwości stania się potencjalnym uczestnikiem procesu negocjacyjnego między stronami konfliktu. Być może ze względu na rosnące wyzwania i zagrożenia Rosja będzie w przyszłości zmuszona do oddania Turcji części odpowiedzialności za bezpieczeństwo w regionie.
Gdyby Turcja stanęła tylko po jednej stronie, oznaczałoby to, że druga strona zajęłaby absolutnie antytureckie stanowisko. Ankara jednak pozycjonuje się nie tylko jako kraj turecki, ale jako przywódca świata islamskiego, być może to determinuje jej działalność w różnych regionach świata. Podczas wizyty prezydenta Kirgistanu Sadira Żaparowa w Turcji w czerwcu 2021 roku, po konflikcie zbrojnym na granicy z Tadżykistanem, prezydent Turcji Recep Tayyip Erdogan wezwał strony do pokojowego rozwiązania konfrontacji. Później Turcja udzieliła pomocy humanitarnej 295 rodzinom z regionu Batken dotkniętego walkami.
Perspektywy współpracy
Wskazując na aktywną politykę Turcji w regionie i Afganistanie (pomoc humanitarna, bezpieczeństwo lotniska w Kabulu, udzielanie schronienia byłym urzędnikom afgańskiego rządu), można podkreślić, że czynnik turecki będzie miał pewne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa w Azji Centralnej. Turcja jest jednym z krajów, który ma własnego pełnomocnika w Afganistanie i wraz z możliwym wybuchem działań wojennych przeciwko talibom będzie grał w tym kraju swoją własną grę.
Na tle rosyjsko-ukraińskiego konfliktu zbrojnego Turcja podejmuje kroki w celu zintensyfikowania współpracy z państwami Azji Centralnej, co obserwowaliśmy w ostatnich miesiącach. Bezpieczeństwo regionalne Azji Środkowej wiąże się z wieloma czynnikami, z których jednym jest równowaga wpływów podmiotów zewnętrznych. W związku z tym dla Duszanbe ważne jest, aby kontakty innych krajów z Turcją nie były wykorzystywane ze szkodą dla interesów bezpieczeństwa Tadżykistanu.
Rozszerzenie współpracy wojskowej między krajami regionu i Turcji nie może zastąpić czynnika Rosji w perspektywie średnioterminowej. Ponieważ Kazachstan, Kirgistan i Tadżykistan są członkami OUBZ, a Uzbekistan i Turkmenistan utrzymują bliskie stosunki dwustronne w sferze wojskowej z Rosją, Turcja aktywnie zwiększa współpracę z państwami Azji Centralnej w sferze wojskowej, ale w perspektywie średnioterminowej nie doprowadzi to do fundamentalnych zmian.
Moskwa z pewnością zareaguje na ten fakt i najprawdopodobniej reakcja nie będzie pozytywna. Mimo to kroki Turcji w regionie mogą doprowadzić do poważnej aktywacji Rosji i Chin w obszarze bezpieczeństwa. Tadżykistan jest jedynym nietureckim krajem w Azji Środkowej i kulturowo i cywilizacyjnie grawituje w kierunku Iranu. Niemniej jednak Turcja w ostatnich latach pokazała, że nie wyklucza tego kraju ze swojej strefy wpływów, koncentrując się na czynniku religijnym.
Ankara pozostaje ważnym partnerem gospodarczym Duszanbe. Przed pandemią obroty handlowe między krajami przekraczały 700 milionów dolarów. W kolejnych latach wolumen zaczął spadać, a w 2020 roku wzrósł do 323 miliony dolarów. W nadchodzących latach komisje rządowe obu krajów planują zwiększyć obroty handlowe do miliarda dolarów.