Przywrócone relacje państwowo – gospodarcze między Tadżykistanem a Uzbekistanem mogą odegrać decydującą rolę w zacieśnianiu współpracy międzyregionalnej w poradzieckiej Azji Centralnej.
Po zmianie władzy w Uzbekistanie w 2016 r. społeczność międzynarodowa mogła obserwować stopniowy proces odwilży w stosunkach między Taszkentem a Duszanbe. Symbolem zbliżenia i zacieśnienia współpracy między Tadżykistanem a Uzbekistanem było podpisanie w 2018 roku porozumienia „o wzajemnych podróżach obywateli Tadżykistanu i Uzbekistanu”, które ułatwiło życie milionom obywateli po obu stronach.
W 2018 r. Prezydent Tadżykistanu Emomali Rachmon przebywał z roboczą wizytą w Taszkencie, w trakcie której podpisano 26 nowych porozumień. Wśród tych dokumentów było kilka istotnych umów, które radykalnie zmieniły stosunki między oboma krajami.
Ogniwa współpracy między Rosją a Chinami
Pomimo różnego poziom rozwoju gospodarczego Uzbekistanu i Tadżykistanu, kraje te mogą budować wzajemnie korzystną współpracę. Duszanbe może uzyskać ogromne możliwości rozwoju swojej gospodarki, korzystając z bardziej rozwiniętej infrastruktury (kolejowej, samochodowej i lotniczej) Taszkentu do eksportu swoich towarów do Rosji i krajów UE oraz transportu towarów z Chin do Uzbekistanu.
Oprócz intensyfikacji współpracy gospodarczej istnieją także inne obszary wspólnego zainteresowania obu państw, które mogłyby służyć jako solidne wsparcie współpracy regionalnej. Wciąż kwestia demarkacji granic państwowych między krajami jest jednym z najważniejszych czynników na drodze do wzajemnie korzystnej współpracy.
Strategiczne znaczenie wody dla Uzbekistanu
Przez cały okres pandemii koronawirusa, pomimo zamknięcia granic państwowych i indywidualnej walki każdego kraju z pandemią, Duszanbe i Taszkent zgodziły się wspólnie walczyć z rozprzestrzenianiem się „COVID-19”. Tymczasem, pomimo rozmrożenia stosunków, wciąż istnieje wiele nierozwiązanych problemów i spraw między Uzbekistanem a Tadżykistanem (demarkacja granic państwowych, nielegalny transport towarów, regulacja wody)
Szczególne znaczenie ma ostatnie z wymienionych. W sytuacji, kiedy zamykane są tamy elektrowni wodnych w Tadżykistanie zaczynają się problemy dla położonego w dole nurtu rzek Uzbekistanu, który jest całkowicie uzależniony od wód w rzekach swojego sąsiada. Oba kraje starają się w jak największym stopniu unikać dotykania nierozwiązanych lub „nierozwiązywalnych” kwestii, skupiając się i rozwijając te obszary, które zbliżają Taszkent.
Perspektywa dla całej Azji Centralnej
Taszkent i Duszanbe mają jednak wystarczająco dużo obszarów wspólnego zainteresowania, aby w przyszłości odgrywać rolę czynników napędzających współpracę regionalną, przy jednoczesnym utrzymaniu i dalszym rozwoju aktywnych interakcji politycznych i gospodarczych.
W przypadku ich aktywnej współpracy gospodarczej życie milionów obywateli po obu stronach granicy stanie się znacznie łatwiejsze, jeśli nie lepsze. Wszelkie zachodzące zmiany, czy to gospodarcze, czy polityczne, mają bezpośredni wpływ na sąsiednie kraje w regionie.
Wzmocnienie współpracy między Tadżykistanem a Uzbekistanem może odegrać kluczową rolę we współpracy regionalnej w Azji Centralnej. Uzbekistan wykonał już pierwszy krok (polepszył stosunki ze wszystkimi krajami regionu oraz podpisał wiele wzajemnie korzystnych i strategicznych umów o partnerstwie), aby uzyskać status centralnego ogniwa w regionalnych procesach politycznych i gospodarczych.
Zmiany klimatu politycznego w Azji Centralnej mogą całkowicie zmienić bieg wydarzeń w regionie i wpłynąć na relacje państw regionu między sobą jak i między aktorami międzynarodowymi (Rosja, USA, UE i Chiny).
Ostatnie wydarzenia związane ze zmianami politycznymi w Uzbekistanie, poprawą relacji Duszanbe – Taszkent i marginalizacją Kazachstanu w Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej, pokazują, że stawka współpracy wewnątrzregionalnej rośnie.
Dodatkowo, w kontekście nowego globalnego kryzysu (spowodowanego COVID-19) i gwałtownego osłabienia wszystkich gospodarek krajów regionu, potrzeba konsolidacji i współpracy regionu wewnątrz regionu może wzrosnąć.