Podejrzenia o nieprawidłowości wyborcze, które naruszyły poprzednie wybory parlamentarne w Kirgistanie, wywołały rewolucje, które obaliły dwóch prezydentów.
Kraj Azji Centralnej ponownie pójdzie do urn 28 listopada i już teraz pojawiają się oskarżenia o nadużywanie funduszy i germanderyzm – czyli praktykę przebudowywania okręgów wyborczych w sposób, który daje przewagę jednej partii politycznej lub kandydatowi.
Nowa ordynacja wyborcza zmniejszyła liczbę miejsc w parlamencie – Jogorku Kenesh – ze 120 do 90. Spośród nich 54 mandaty zostaną wybrane z krajowych list partyjnych, a pozostałe 36 zostanie rozstrzygniętych w okręgach jednomandatowych, określanych również jako głosowanie jednego zwycięzcy.
Nowe zasady oznaczają, że dzielnice głosowania muszą zostać przerysowane, co jest kontrowersyjną kwestią, która doprowadziła do oskarżeń o nieczystą grę. Według Centralnej Komisji Wyborczej (BShK), która uznała, że każdy okręg wyborczy powinien mieć około 100 tys. wyborców, w Kirgistanie jest prawie 3,7 mln uprawnionych do głosowania.
BShK zakończyła przerysowywanie okręgów wyborczych 5 września. Ale wielu ocenia ten proces jako kontrowersyjny. Jednym z głównych wymagań nowych okręgów jest taka sama liczba wyborców. Oficjalne rozumowanie nie przekonało wszystkich. Mapa okręgów zatwierdzona przez BShK nie ma logiki. Przerysowanie okręgów wyborczych wyglądało tak, jakby grupa ludzi podjęła decyzje i stworzyła korzystne warunki dla czterech lub pięciu kandydatów.
36 mandatów, które zostaną rozstrzygnięte w okręgach jednomandatowych, jest najniższym w historii Kirgistanu. W wyborach w 1995 r. i 2000 r. Kirgistan miał parlament dwuizbowy. W 1995 r. parlament miał 105 miejsc – 35 w Zgromadzeniu Ustawodawczym i 70 w Zgromadzeniu Przedstawicieli Ludowych. Wszystkie mandaty zostały obsadzone w głosowaniu w okręgach jednomandatowych.
Wybrany w 2000 r. parlament miał również 105 mandatów – 60 w Zgromadzeniu Ustawodawczym, z czego 45 obsadzano w obwodach jednomandatowych, a 15 z list partyjnych. Kolejne 45 miejsc w Zgromadzeniu Reprezentantów Ludowych zostało wybranych w głosowaniu w okręgach jednomandatowych.
W 2005 roku, po zmianach konstytucyjnych, które przywróciły parlament jednoizbowy, liczba mandatów została zmniejszona do 75, wszystkie w głosowaniu w okręgach jednomandatowych.
Zmiany tylko na papierze
Nowa ordynacja wyborcza, które weszła w życie 27 sierpnia, zmieniła także system krajowych list partyjnych. Jedną z największych skarg na system list partyjnych było przekonanie, że kandydaci muszą kupić sobie miejsce na listę. Uważano, że im więcej pieniędzy zaoferował kandydat, tym wyższa pozycja na liście partii. Plotki sugerowały, że kandydaci muszą wyłożyć do 1 mln USD, aby zająć czołowe miejsca na liście partii.
Jeśli partia zdobędzie pięć mandatów, pięć pierwszych osób na jej liście zostaje posłami do parlamentu. Niekiedy partie miały na swoich listach więcej kandydatów niż było mandatów w parlamencie. To się zmieniło. Żadna lista partyjna nie może zawierać więcej niż 54 kandydatów. W nowym systemie ludzie mogą wybrać konkretnego kandydata z partii. Ten kandydat ma również numer na swojej liście partyjnej, co zdaniem obserwatorów spowoduje zamieszanie w dniu wyborów.
Zmiany w systemie list partyjnych nie wyeliminują kandydatów z kupowania drogi na szczyty list. Teraz najbardziej wpływowi urzędnicy mogą chcieć zrekrutować do partii bogatych ludzi. Kupowanie głosów było problemem w wielu wyborach parlamentarnych w Kirgistanie. Do tej pory około 75 partii zadeklarowało chęć udziału w głosowaniu, choć prawdopodobnie przed wyborami liczba ta spadnie do 20 lub mniej.
Zmiany wyborcze mogą dodatkowo nadszarpnąć legitymację obecnego prezydenta Sadyra Żaparowa, który był architektem reform. Rząd Żaparowa znajduje się pod coraz większą kontrolą od czasu jego błyskawicznego awansu z więźnia na premiera, a następnie prezydenta w październiku 2020 roku.
W 2005 roku wybory parlamentarne, w których doszło do licznych nieprawidłowości, doprowadziły do obalenia prezydenta i rządu. Bardziej sprawiedliwe wybory pomogłyby Żaparowowi, który jest coraz mniej popularny przez to, że nie dotrzymuje wielu obietnic, które złożył. Ale już są pytania i podejrzenia co do przebiegu następnych wyborów.