5 lipca Pentagon ogłosił bezterminowe odwołanie wspólnych ćwiczeń wojskowych w Gruzji, „Noble Partner”, które pierwotnie miały trwać od 25 lipca do 6 sierpnia. Departament Obrony USA wskazał, że „teraz nie jest właściwy czas na przeprowadzanie ćwiczeń wojskowych na dużą skalę w Gruzji”. Ćwiczenia te odbywają się na terytorium Gruzji od 2016 roku. Są one ważnym elementem wzmacniania zdolności obronnych Gruzji i demonstrowania silnego partnerstwa obronnego ze Stanami Zjednoczonymi.

Decyzja Pentagonu o odwołaniu ćwiczeń nie tylko znacząco szkodzi reputacji Gruzji jako wiarygodnego partnera, ale także zadaje poważny cios zdolnościom obronnym tego kraju, które w decydującym stopniu zależą od pomocy Zachodu. Sytuacja ta zbiega się w czasie z bardziej prorosyjskim (w ocenie wielu) kursem rządzącej partii Gruzińskie Marzenie i budzi poważne obawy o przyszłe bezpieczeństwo Gruzji.

Pentagon wyjaśnia, że zawieszenie jest spowodowane „fałszywymi oskarżeniami przeciwko Stanom Zjednoczonym i innym zachodnim podmiotom”. Stanowisko odnosi się do twierdzeń gruzińskiego rządu, że Stany Zjednoczone rzekomo zażądały od Gruzji otwarcia drugiego frontu przeciwko Rosji i rzekomo dwukrotnie uczestniczyły w próbach zamachu stanu przeciwko partii rządzącej. Przed decyzją Pentagonu Departament Stanu USA zapowiedział rewizję stosunków dwustronnych z Gruzją i wprowadzenie sankcji wizowych wobec przedstawicieli rządu Gruzińskiego Marzenia w odpowiedzi na zatwierdzenie przez gruziński parlament ustawy o „zagranicznych agentach w stylu rosyjskim”.

Niespodzianka dla Tbilisi

Mimo niedawnego pogorszenia relacji amerykańsko-gruzińskich Tbilisi nie spodziewało się, że pełna rewizja stosunków dwustronnych wpłynie na współpracę obronną. Pierwszy sygnał ochłodzenia więzi wojskowych między obiema stronami uwidocznił się 26 maja, kiedy to podczas obchodów Dnia Niepodległości Gruzji wojskowi amerykańscy nagle odmówili udziału w uroczystych wydarzeniach, jak to tradycyjnie miało miejsce w ostatnich latach.

Gruzińskie Ministerstwo Obrony wyraziło ubolewanie z powodu odwołania ćwiczeń wojskowych i przypomniało Stanom Zjednoczonym, że zarówno Tbilisi, jak i Waszyngton ucierpią na tej decyzji. Gruzińskie Ministerstwo Obrony stwierdziło, że międzynarodowe ćwiczenia, w tym „Noble Partner 2024”, przynoszą korzyści Gruzji, Stanom Zjednoczonym i wszystkim uczestniczącym krajom partnerskim, ponieważ twierdzą, że „pomagają wzmocnić zdolności obronne, rozwinąć zdolności wojskowe, podnieść profesjonalizm i zwiększyć wzajemne zrozumienie”.

Gruzińska elita rządząca była przekonana, że Gruzja pozostaje jedynym stabilnym i zaufanym partnerem Stanów Zjednoczonych na Kaukazie Południowym, zwłaszcza w zakresie współpracy wojskowej. Dlatego, mimo antyamerykańskiej retoryki rządzącego Gruzińskiego Marzenia, w pełni oczekiwali, że Waszyngton będzie starał się utrzymać bliskie więzi z Tbilisi.

Nowe partnerstwo

Tymczasem Pentagon zapowiedział przeprowadzenie podobnych ćwiczeń wojskowych w Armenii. Niektórzy obserwatorzy widzieli w tym poszukiwanie przez Stany Zjednoczone alternatywnego partnera dla Gruzji w tym regionie. Zacieśnienie współpracy wojskowej z Armenią wskazuje jednak, że Waszyngton nie zamierza opuszczać Gruzji. Utrzymanie Gruzji jako sojusznika ułatwi wysiłki USA na rzecz budowania bliższych więzi z Erywaniem, biorąc pod uwagę ich bliskość geograficzną. Warto zauważyć, że w oświadczeniu Pentagonu wyrażono nadzieję, że amerykańsko-gruzińskie szkolenia wojskowe zostaną wznowione w 2025 roku.

Gruzińska opozycja i lokalne media nazwały odwołanie wspólnych ćwiczeń wojskowych „katastrofą na skalę narodową”, która pociągnęłaby za sobą poważne konsekwencje i osłabiłaby zdolności obronne kraju. Dodatkowo lokalne media donoszą, że wpis o Gruzji całkowicie zniknął z projektu ustawy o autoryzacji obrony narodowej USA z 2025 r., co prawdopodobnie oznacza, że gruzińskie siły zbrojne nie otrzymają żadnych pieniędzy na pomoc wojskową od Stanów Zjednoczonych w 2025 r.

Zamrożenie funduszy

Wielu uważa, że będzie to miało efekt domina. Po Stanach Zjednoczonych inni członkowie Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego zaczną zmniejszać pomoc wojskową dla Gruzji. Po odwołaniu przez Pentagon ćwiczeń wojskowych, Dania zawiesiła pomoc wojskową dla Gruzji o wartości ok. 27 mln lari gruzińskich (9,84 mln dolarów). Najgorszym wydarzeniem dla gruzińskiej elity rządzącej było ogłoszenie 9 lipca wstrzymania procesu akcesyjnego Gruzji do UE. Bruksela zamroziła również 30 mln euro (32,6 mln dolarów) na wsparcie dla Gruzji w ramach Europejskiego Instrumentu na rzecz Pokoju (EPF).

Kwota ta miała zostać przydzielona za pośrednictwem Europejskiego Instrumentu na rzecz Pokoju utworzonego w 2021 r. w celu wsparcia polityki bezpieczeństwa UE na całym świecie. EPF, po utworzeniu w grudniu 2021 r., przeznaczył 12,75 mln euro (13,87 mln USD) dla Gruzji, a następnie 20 mln euro (21,75 mln USD) w grudniu 2022 r. i 30 mln euro (32,63 mln USD) w maju 2023 r. na wsparcie Gruzińskich Sił Obronnych.

Ambasador UE w Gruzji Paweł Herczyński pośrednio zasugerował, że być może 30 mln euro (32,63 mln dolarów) zostanie przeznaczone na wzmocnienie gruzińskiego społeczeństwa obywatelskiego. Wiceprzewodniczący gruzińskiego parlamentu George Volski oświadczył, że taki rozwój sytuacji „szkodzi autorytetowi Unii Europejskiej”. Szalwa Papuaszwili, przewodniczący gruzińskiego parlamentu, zareagował, demonstrując dotychczasową współpracę wojskową Gruzji z Unią Europejską. Zwrócił uwagę, że „w 2014 r., kiedy Unia Europejska nie mogła znaleźć w swoich państwach członkowskich chętnych do udziału w misji wojskowej w Republice Środkowoafrykańskiej, Gruzja [zgodnie z decyzją rządu Gruzińskiego Marzenia] wysłała 150 żołnierzy, ratując tę unijną misję przed niepowodzeniem”.

Co zmieni się jesienią?

Kryzys między elitą rządzącą Gruzją a Zachodem szybko narasta i może zostać rozwiązany jedynie poprzez zmianę władzy w Gruzji. Gruzińska partia rządząca ma natomiast nadzieję na zmianę władzy w Stanach Zjednoczonych podczas zbliżających się wyborów prezydenckich. Rządzące Gruzińskie Marzenie najwyraźniej kibicuje byłemu prezydentowi USA Donaldowi Trumpowi, ponieważ rządowe media uspokajają zwolenników, że zwycięstwo Trumpa spowoduje „reset” stosunków ze Stanami Zjednoczonymi. Prorządowe media przypominają, że administracja Trumpa nie przywiązywała większej wagi do aktualnych tendencji w Gruzji, a strategiczne partnerstwo między oboma krajami trwało nadal.

Gruzińskie Marzenie miało też złudzenia co do ostatnich wyborów do Parlamentu Europejskiego i liczyło na zwycięstwo sił politycznych bardziej przychylnych jego sprawie. Nadzieje te się nie spełniły. To samo może dotyczyć jej nadziei związanych ze zbliżającymi się wyborami prezydenckimi w USA. Będzie to ważna historia, ponieważ stosunki USA z Gruzją są krytycznym aspektem geopolityki na Kaukazie Południowym i w walce z rosyjskimi wpływami, które mogą wzrosnąć z utrzymaniem władzy w Gruzji przez Gruzińskie Marzenie.