7 października w Moskwie prezydenci trzech krajów uruchomili dostawy rosyjskiego gazu do Uzbekistanu przez Kazachstan. Szef Gazpromu Aleksiej Miller, ministrowie energetyki Uzbekistanu i Kazachstanu, Jurabek Mirzamachmudow i Almasadam Satkalijew, poinformowali o gotowości infrastruktury do startu i każdy z nich poprosił o zgodę przywódcy swojego kraju na start.
Prezydenci Uzbekistanu, Rosji i Kazachstanu – Szawkat Mirzijojew, Władimir Putin i Kassym-Żomart Tokajew – odpowiedzieli: „Tak”. Następnie ze stacji pomiaru gazu Aleksandrov Gai, która znajduje się na granicy Kazachstanu i Rosji, poinformowano: „Gaz został dostarczony, ciśnienie w rurociągu spełnia określone parametry, wszystkie systemy działają normalnie.”
Przed startem szefowie państw mówili o pracy wykonanej w celu wdrożenia trójstronnego projektu gazowego i jego znaczeniu. W szczególności Putin powiedział, że specjaliści z trzech krajów muszą zdiagnozować, naprawić i technicznie przebudować instalacje systemu przesyłowego gazu Rosji, Kazachstanu i Uzbekistanu zaangażowane w projekt, w tym te, które nie działały przez długi czas.
„W Rosji zmodernizowano stację pomiaru gazu Aleksandrow Gai w obwodzie saratowskim. W Kazachstanie naprawiono rury i uruchomiono zdolności pompowania. W Uzbekistanie zbudowano stację gazową i nowy odcinek gazociągu Buchara-Ural.” – powiedział Putin.
Tokajew zaznaczył, że projekt zapewni dywersyfikację eksportu rosyjskiego gazu, przyczyni się do rozbudowy i modernizacji infrastruktury przesyłu gazu w Kazachstanie oraz zaspokoi zapotrzebowanie Uzbekistanu na gaz ziemny w ilości do 3 mld m3 rocznie. „Przez terytorium Kazachstanu przechodzi ponad 20 tys. km głównych gazociągów o przepustowości do 255 mld m3 rocznie. Kazachstan jest zainteresowany pełnym wykorzystaniem swojego potencjału tranzytowego i jest gotowy do dalszego zwiększania wolumenu transportu rosyjskiego gazu.”, powiedział Tokajew.
Mirzijojew nazwał rozpoczęcie dostaw historycznym wydarzeniem i ogłosił gotowość Uzbekistanu do długoterminowej współpracy z Rosją i Kazachstanem w sektorze gazowym. „Dzięki woli politycznej i wspólnym wysiłkom powstaje nowy korytarz przesyłu gazu. Gazociąg Azja Centralna-Centrum, przez który wcześniej dostarczano gaz i przez dziesięciolecia przesyłano go do Rosji, będzie teraz wykorzystywany w trybie odwrotnym do odbioru rosyjskiego niebieskiego paliwa.” – powiedział Mirzijojew.
Przypomnijmy, że uruchomienie dostaw odbyło się w ostatnim dniu oficjalnej wizyty prezydenta Uzbekistanu w Rosji. Po rozmowach Mirzijojew i Putin przyjęli „wspólne oświadczenie o pogłębieniu relacji wszechstronnego strategicznego partnerstwa i sojuszu”. W obecności prezydentów wymieniono 10 dokumentów przyjętych między rządami i ministerstwami obu krajów. Wśród nich są umowy o utworzeniu Konsulatu Generalnego Federacji Rosyjskiej w Samarkandzie, w sprawie realizacji projektu szybkiego transportu kolejowego Agroexpress, program współpracy między ministerstwami spraw zagranicznych na lata 2024-2025 i inne dokumenty.
Rosyjskie plany eksportu gazu do Uzbekistanu w tranzycie przez Kazachstan stały się znane pod koniec listopada 2022 roku. Władimir Putin zaproponował wówczas utworzenie unii gazowej ze wspomnianymi republikami. Później pojawiły się pogłoski, że władze rosyjskie zaproponowały Taszkentowi sprzedaż uzbeckiego systemu przesyłowego gazu Gazpromowi i oddanie mu praw do eksportu gazu do Chin. Obawy potęgowało podpisanie przez strony mapy drogowej współpracy w sektorze gazowym.
Ministerstwo energetyki Uzbekistanu zapewniło, że dokument przewiduje jedynie dostawy gazu ziemnego na rynek krajowy w niezbędnych ilościach – z pełnym zachowaniem praw własności do systemu przesyłowego gazu w kraju. Moskwa oświadczyła, że idea unii gazowej nie zakłada żadnych warunków politycznych.
W kwietniu Mirzamachmudow powiedział, że rosyjski gaz ma być dostarczany gazociągiem Azja Centralna-Centrum. 16 czerwca na Międzynarodowym Forum Ekonomicznym w Petersburgu strony podpisały umowę na dostawę i świadczenie usług przesyłu rosyjskiego gazu przez terytorium Kazachstanu oraz mapę drogową przygotowania systemu przesyłowego gazu Uzbekistanu. Zgodnie z dwuletnią umową Uzbekistan będzie otrzymywał 2,8 mld m3 rosyjskiego gazu rocznie, czyli 9 mln m3 dziennie.