Podczas gdy rząd w Erywaniu promuje potencjalne korzyści płynące z łatwiejszego handlu transgranicznego, wielu przedsiębiorców nie jest tego takich pewnych. W miarę postępów Armenii i Turcji nad normalizacją stosunków i otwarciem wspólnej granicy, przedsiębiorstwa w Armenii obserwują ten proces z niepewnością.
Niektórzy biznesmeni postrzegają otwarcie granicy tureckiej jako krok w kierunku uzyskania dostępu do rynków zagranicznych, inni obawiają się, że utoną w powodzi tanich, stosunkowo wysokiej jakości tureckich produktów.
Według prognoz otwarcie granicy mogłoby zwiększyć eksport Turcji do Armenii o 65 proc., a w drugą stronę nawet o 42 proc. Chociaż otwarcie zmniejszyłoby koszty logistyki i umożliwiłoby dostęp do nowych rynków, stwierdza się, że ryzyko dla przemysłu armeńskiego jest bardzo wysokie, a konkurencja z tańszymi tureckimi towarami jest dla nich kwestią bezpieczeństwa narodowego.
Handel pomimo zamkniętej granicy
Produkty tureckie od dawna są szeroko dostępne w Armenii, ale muszą być importowane przez kraj trzeci, zwykle Gruzję. Granica między Turcją a Armenią została zamknięta od 1993 roku, podczas pierwszej wojny ormiańsko-azerbejdżańskiej, kiedy Turcja jednostronnie zamknęła ją w proteście przeciwko zajęciu przez Ormian terytorium Azerbejdżanu poza Górskim Karabachem.
Rozmowy mają teraz na celu ponowne otwarcie tej granicy, co znacznie ułatwiłoby handel dwustronny i doprowadziłoby do jeszcze niższych kosztów towarów tureckich. Podczas gdy ormiańscy konsumenci odnieśliby korzyści, biznes może ucierpieć z powodu zwiększonej konkurencji.
Handel armeńsko-turecki jest już mocno jednostronny – w 2019 r. handel dwustronny wyniósł 270 mln USD, z czego prawie 2 mln stanowiły turecki import do Armenii, ale Armenia ma możliwości eksportowe w innym kierunku. Armenia eksportuje futra, skóry i złom do Turcji i może eksportować więcej produktów, w tym zwierzęta i ryby. Jednak przy budowaniu relacji gospodarczych z sąsiednim krajem główne ryzyko dotyczy tanich i wysokiej jakości produktów rolnych i przemysłowych Turcji, które mogą zalać rynek Armenii. W związku z tym bardzo ważne jest uwzględnienie kwestii bezpieczeństwa żywnościowego Armenii.
Wątpliwości w społeczeństwie
Podejmowanie decyzji komplikują również podwyższone emocje związane z Turcją oraz głęboka polaryzacja polityczna w Armenii. W 2020 roku Armenia poniosła druzgocącą porażkę militarną z Azerbejdżanem, który był mocno wspierany przez Turcję. To zaostrzyło długotrwałe obawy Ormian przed Turcją – która popełniła ludobójstwo na Ormianach w 1915 r., czemu Ankara nadal oficjalnie zaprzecza. To wykorzystuje armeńska opozycja, przedstawiając każdy bezpośredni kontakt z Turcją jako zdradę.
Niedawne badanie wykazało, że 90 procent Ormian uważa Turcję za największe zagrożenie polityczne swojego kraju, a 68 procent za największe zagrożenie gospodarcze. Zapytani o to, jak postrzegają możliwość otwarcia granic i odnowienia więzi transportowych z Turcją, 35 proc. uznało to za zdecydowanie lub trochę pozytywną, a 53 proc. za zdecydowanie lub trochę negatywną.
Niektórzy ekonomiści ormiańscy nieufnie spoglądają na północ, gdzie na gruzińskim rynku dominują produkty tureckie. Według oficjalnych tureckich statystyk w 2019 roku Turcja wyeksportowała do Gruzji towary o wartości około 1,5 miliarda dolarów, ale zaimportowała tylko 300 milionów dolarów . Armeńscy właściciele firm obawiają się powtórki tego scenariusza. Biznes obawia się groźby ekspansji gospodarczej ze strony Turcji, jeśli Ankara zacznie celowo stosować taką politykę gospodarczą. W przypadku takich wydarzeń armeńscy biznesmeni będą oczekiwać wsparcia ze strony rządu.
Wznowienie lotów i zdjęcie zakazu importu towarów
Biorąc pod uwagę stosunkowo niewielki rozmiar gospodarki Armenii, jej znaczenie dla Turcji ma prawdopodobnie charakter lokalny, a nie krajowy. Armenia nie jest miejscem, które może być źródłem wzrostu tureckiej gospodarki, ale może być niezwykle korzystne jako projekt rozwoju regionalnego dla miast granicznych. Rząd Armenii nie ogłosił jeszcze żadnych planów ochrony firm w kraju na wypadek otwarcia granicy z Turcją. Po wojnie w 2020 roku Armenia nałożyła zakaz importu towarów konsumpcyjnych przez Turcję w proteście przeciwko silnemu wsparciu Turcji dla Azerbejdżanu.
Zakaz importu został zniesiony na początku 2021 roku, gdy Erywań i Ankara zaczęły dążyć do normalizacji stosunków i przeprowadzania pierwszych od ponad dekady spotkań dwustronnych. Bezpośrednie loty między obydwoma krajami rozpoczęły się 2 lutego, realizowane zarówno przez FlyOne Armenia, jak i tureckie Pegasus Air.